MUSAEV MOVSAR NAM-I DİĞER MEHMET MAZHAR EDİSAN YAHUT AYRILIKLARIN HÜZÜNLÜ HİKAYESİ

Musaev Movsar, Mohmad Mansur Movsar olarak da bilinir ve bir Çeçen klanı olan Vaşandaroy taypına mensup olup aynı isimli köyde 1894 yılında dünyaya gelmiştir. Vaşandaroy Şatoy bölgesinde bulanan bir köydür. Muhtemelen1900 yılında ailesiyle İstanbul’a geldiler. Osmanlı mekteplerinde iyi bir eğitim gördü. Onun Arap harfleri ile şiirlerini yazdığı defter sayfalarında Osmanlı süsleme sanatına yer vermesi ince ruhlu olduğunu göstermesinin yanı sıra şiir, resim, hat süsleme sanatı konusunda yetenekli olduğunu da gösteriyor. Çeçenlerin esasen genel olarak sert mizaçlarının altında ince merhametli, müşfik bir ruh yatar.

Yukarıdaki resim, süsleme ve yazı Movsar’ın kaleminden birkaç örnektir.
Movsar Türkiye’de beş evlilik yaptı. Behiye, Nebicet, Havva beş eşinden üçüdür. Bu evlilikler aynı anda olmayıp eşlerin vefatından dolayıdır. Türkiyede Birge, Kemal ve Ayşe adında üç çocuğu olmuştur. Movsar Çeçenistanda bulunduğu sırada Belita ile evlilik yapmış ve İhsan adında bir erkek çocuğu olmuştur.
Movsar 1921 yılında tekrar Çeçenistan’a döndü. Burada bir okul açarak eğitim faaliyetlerinde bulundu. Aşağıdaki resim onun açtığı okul olup okulun penceresinde zor seçilebilir kişi Çeçenistandaki ismiyle Musayev Movsar, Türkiyedeki ismiyle Mehmet Mazhar Edisan’dır. Okulun önünde bulunanlar yöre insanları Çeçenlerdir.

Movsar 1930’lu yıllarda Çeçenistandan hareketle Almanya üzerinden Türkiye’ye geldiği bilinmektedir. Onun Sovyet dönemi büyük vatanseverlik savaşı olarak nitelendirilen savaş esnasında mı yoksa daha önce mi geldiği Alman ve Türkiye resmi kayıtlarından araştırılması gerekir. Türkiye’de ikamet ettiği yer Yozgat ili Sorgun ilçesi eski adıyla Ayvalı Çeçen köyü, yeni adıyla Güngören köyüdür. Bu köyde aynı dönemde birlikte Osmanlıya gelen Chinhoy, Varandoy, Vaşandroy taypları bulunmaktadır. Movsarın o dönemde Çeçenistadaki eşi ve kardeşinin oğlunun resim arkasındaki duygu uyandıran sözlerini aktarmak isterim.

Bu sevgi dolu mektup sanadır benim çok kıymetli amcam(den vaşa: babamın Kardeşi)
Sonrasında, ilk evvela Tanrıdan, ikinci olarak benden ve üçüncü olarak köyümüzden selam sanadır Mavsur ve yine kabile, komşu, akraba ve yakınlara. Görüntüde(muhtemelen kucağındaki çocuğun kız olduğunu düşünmüş olmalı ki “hara yaa yolu Baliyta milayu: kızı olan Beliyta kim” şeklinde birebir tercüme olduğu anlaşılmakla birlikte görüntüde olan Beliyta kim olarak tercüme etmeyi uygun buldum) olan Beliyta kim diye sana sual ettiğimde bana ne cevap vereceğine dair bir mektup yazar mısın?

Bunu yazan senin kardeşinin oğlu Musayev Doxta

Ey değerli!
Benim kendi kalbimden bir resim, her ne kadar kötü çıkmış ise de, benim hastalığımın hemen sonrası.
Armaxi denilen yerleşim yerinden bu kalbimin resmini sana gönderiyorum. Gecikmeden buradaki hepsiyle resim göndereceğiz.

Balita

Belita yazdığı cümleler ile her kadın gibi aslında resimdeki görünüşünden daha güzel olduğunu, hastalığının görüntüye etkisini belirtme ihtiyacı duyuyordu. O kadar içten ve derinden gelen duygularla benim kalbimden bir resim diyordu. Belita oğlu İhsan bir zaman zarfında büyür. Genç olma dönemlerine giren oğlu İhsan’ın babasının peşinden gitmek istemesinden korkan anne Beliyta onun babası ile ilgili sorularına babasının öldüğü cevabını verir. Movsar Çeçenistandaki eşi ve oğlunu bir daha göremeden 1948 yılında Ayvalı Çeçen köyünde vefat eder.

Hami Özdil

Not: Yazıda bulunan görseller, materyaller ve hayat kesiti ile ilgili bazı bilgiler torunu Efe Yaşar tarafından tarafıma gönderilmiştir. Hukuk fakültesinde okuyan genç yavrumuza başarılar dilerim.

 

You may also like...

1 Response

  1. Mustafa Günay dedi ki:
    9 Mayıs 2025, 21:57

    1924’de gitmiş.21 değil.

    Yanıtla

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

KÜTÜPHANE

  • İsting – Çeçen-İnguş Halkının Keçe Sanatı

    Erol YILDIR

    Kitap Türkiye’deki Kafkas kökenli yerleşim yerlerinde 1987 yılında başlayan ve kişisel bir çabayla, çok zor şartlar altında gerçekleşen alan araştırmaları sonucunda derlenmiş “Çeçen Keçe Yaygı Örnekleri”ni konu almaktadır. Kafkasya kökenli bu keçelerin aynı zamanda katalog halinde sunulduğu eser, konu hakkındaki tek bilimsel kaynak olma özelliğini de taşımaktadır. Üniversitelerin Geleneksel El Sanatları, Sanat Tarihi ve Tekstil Bölümleri için kaynak bir eser olan kitaptaki keçe yaygı örnekleri, büyük Kafkas sürgününden sonra Türkiye’de üretilmiş Kafkas El Sanatı çeşitleri arasında da önemli bir yere sahiptir. Aynı zamanda burada söz konusu edilen eserler, yok olan bir kültürün yaşayan fertlerine ait son maddi kalıntılar olduğunu hatırladığımızda bu önem bir kat daha artmaktadır. Erol YILDIR Çapraz Kültür

  • Dünü ve Bugünü ile Kafkasya Özgürlük Mücadelesi

    Cafer BARLAS

    Uzun yıllardan beri Kafkasya’da artan Rus gücünü küp atmak için işgale uğramış bir ülkede Müslümanca yaşanamayacağı prensibinden hareketle organize bir güç halinde ayağa kalkan İmam Mansur’un başlattığı Gazavat 1783’ten 1859’a kadar devam etmiştir. Kafkaslılar bu ölüm kalım savaşında “din vatan özgürlük”ü asla birbirinden ayrı düşünmemişlerdir. Kafkasya bu üç değerin birlikteliği ile ancak onurluca ve insanca yaşanacağına inanmışların yurdudur. İmam Mansur, İmam Gazi Muhammed ve İmam Hamzat’ın imametlerinden sonra Gazavat İmam Şamil Döneminde tam çeyrek asır sürmüş ve İmam Şamil dönemi önceki dönemlerin aksaklıklarını gidererek verdiği mücadelede bir örneklik teşkil etmiştir. Orjinal Avarca yayınları da içeren zengin kaynakçaya dayanan bu eser Kafkasya coğrafyasını mitolojik özelliklerini, tarihlerini, özelliklede İslami direniş ve kıyamı başlatan İmamların sırasıyla hayat hikayeleri ile onların mücadele ve savaşlarından kesitleri okurların dikkatlerine sunuyor.   Cafer BARLAS İnsan Yayınları

  • Milyon Birinci

    Alla Dudaeva

    Ona soruyorlar: – Cevher Dudaev, Çeçenlerin kaç generali var? Cevher gülüyor: – Her Çeçen generaldir! İnanmazsanız gidin, bulduğunuz ilk Çeçen’e “Sen general misin?” diye sorun. O zaman anlarsınız. Evet, her Çeçen generaldir; ben sadece milyon birincisiyim! Milyon Birinci, bir özgürlük destanının şahidi Cevher Dudaev’in kıymetli eşi Alla Dudaeva- tarafından kaleme alınırken yakın tarihe bir ışık düşürüyor. Bir milyonluk halkıyla özgürlük meşalesini yakan Cevher Dudaev, sürgün bir bebek, yedi yaşında bir yetimken, umuduyla büyüyüp çöl generalliğinden çıkarak SSCB birliklerinin generali, halkının cumhurbaşkanı ve genel komutanı oldu. Onun bu onurlu mücadelesi, halkının özgürlüğe açılan kapısı olurken Dudaev arkasında iki kıymetli şey bıraktı: Savaşını sonraki kuşaklara anlatacak olan sevgili eşini ve canından çok sevdiği, özgür ülkesi Çeçenistan’ı. Alla Dudaeva Şule Yayınları

  • Çağımızın Gerçek Kahramanları Çeçenler

    Cemal ANADOL

    Büyük ve ünlü kahraman Gazi Muhammed geleceğin ünlü imamının vatanı olan Gimri avulunu müdafaa ederken, 1832’de şehit oldu. Ruslar’ın bu avula hücumu büyük kuvvetlerle icra edilmişti. Bütün dağ ve boğazlar cesetlerle dolu idi. Bizzat Gazi Muhammed’in bir kaç maiyet erkânı ile birlikte, müdafaa ettiği bir kulede, Gazi Muhammed ile birlikte, bütün müdafiler, süngüden geçerilmişti. Yalnız, Rus süngüsü ile duvara sıkıştırılmış olan genç ve cesur bir dağlı, bir kılıç hamlesiyle Rus askerini parçaladıktan sonra, göğsündeki süngüyü çıkarıp fırlattı ve cesetlerin üzerinden aşarak kule yanındaki uçuruma atladı. Bu hareketler, Rus askerleri gözü önünde cereyan etmişti. Rus askerlerine kumanda eden General Rozen, o zaman; “Bu küçük çocuk, zamanla Rusya’yı çok meşgul edecek” demişti. İşte bugün Çeçenistan’da şahlanan ve Cohar Dudagev’in şahsında sembolleşen o gencin asil rûhudur ki, bütün Çeçenistan’ı da, bütün Kafkasya’yı da Ruslar’a karşı “Cihad”a çağırmaktadır.   Cemal ANADOL Kamer Yayınları

  • Osmanlı Belgelerinde Kafkas Göçleri Adlı Eserin Çeçen Göçü ile İlgili Belgelerinin Günümüz Türkçesine Çevirisi

    Vahdet Polatkan

    1958 yılında Bozkurt köyünde (Sivas/Şarkışla) doğdu. İlköğrenimine Bozkurt köyünde başlayıp Şarkışla Cumhuriyet İlkokulunda, orta ve lise öğrenimini Şarkışla Ortaokulu ve Lisesinde tamamladı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Yurdun çeşitli bölgelerinde Cumhuriyet Savcısı olarak yaptıktan sonra, 2012 yılında Ankara Cumhuriyet Savcısı iken emekli oldu. Aynı yıl noter olarak görev yapmaya başladı, hâlen noter olarak çalışmaktadır. Vahdet Polatkan Karina Yayınevi

  • Zelimhan -Bir Çeçen Halk Kahramanının Zulme Karşı Mücadelesinin Gerçek Öyküsü

    Mohmad Mamakayev

    Bu eser yaşamöyküsel bir romandır. Zelimhan 1901/1913 yılları arasında on-onbeş kişilik çetesiyle Çarlık Rusya’nın en ücra köşelerine kadar adını duyurmuş, saray onun ölümüne kadar basının dilinden tedirgin olmuştur. Zelimhan’ın abreklik yolunu seçiş nedenini açıkladığı ve Devlet Duması Başkanlığı’na gönderdiği 15 Ocak 1909 günlü mektubu aynı yıllarda hemen her Rus gazetesinde yayımlanmıştır. Gerçek bir belge olan söz konusu mektubun tümü nice nice yıllar sonra, bir dergide Türkçe’ye çevrilerek basılmıştır: bk. Birleşik Kafkasya, sayı 2,3 İstanbul, 1964-1965. Mohmad Mamakayev’in bu ikinci romanından önceki ilk romanı “Revulyutsin Murd/Devrimci Mürit”de yaşamöyküsel bir romandır. Ekim devrimi sırasında Çeçen öncülerinden Aslanbek Şeripov’u anlatır. Mohmad Mamakayev Anka

  • Kırmızı Kitap Çeçenistan

    Ahmadov Said İbrahim Magomedovic

    Toprak yüzölçümü küçük olmasına rağmen Çeçenistan’daki doğa büyük özelliklere sahiptir. Burada bitkiler ve hayvanlar alemi değişik unsurlar ihtiva eder. Karşılıklı karışım ve nüfuz içerisindedirler. Birçok bitki örtüsü ve çeşitli ekolojik şartlar ile bitki ve hayvanların bol olduğu bir yerdir. SSCB’nin ‘Hayvanlar aleminin korunması ve yararlanılması’ kanununun 26. maddesi şöyle der: ‘Ender bulunan ve tükenmek üzere olan hayvan ve bitki türleri SSCB ve Cumhuriyetlerinin Kızıl Kitabına kaydedilecektir.’ Hukuken bunun anlamı: SSCB Kızıl Kitabı’nda yer alan yırtıcı hayvanlar türü ve alttürü yaşayabilmeleri için devlet organları tarafından devamlı olarak koruma altına alınmıştır ve avlanma, onları vatandaşların kendi yararı için kullanması, onların yaşadıkları mekanların tahrip edilmesi devlet bütünlüğünü bozmaya yönelik hareket sayılır. İşte, konusunda kaynak olarak gösterilebilecek bu kitap, Çeçenistan Cumhuriyeti topraklarında yıllardır süren savaş sırasında suçsuz ve masum insanların hayatlarını kaybetmesi ile birlikte zarar gören hayvanlar ve bitkiler alemi hakkında hazırlanmış bir çalışmadır. Ahmadov Said İbrahim Magomedovic OSMANLI YAYINEVİ

  • Rüzgarla Yarışan

    Atila DOĞAN

    Kafkasya’nın kuzeydoğusunda Sunja ve Argun ırmakları çevresinde yaşayan Çeçenler, Kafkasya’nın yerli halklarındandır. Rus-Kafkas Savaşı sonrasında 1860’lı yıllardan itibaren Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kalan Çeçenler, Anadolu’nun değişik bölgelerinde dağınık olarak yaşamaktadırlar. Yüzyıllarca savaşmak zorunda kalan Çeçenler, bu özelliklerinin yanında köklü bir kültürün de taşıyıcılarıdır. Çeçen kültürünün kendine has öğelerini içinde barındıran elinizdeki bu kitap Çeçen insanının özelliklerini, duygu dünyasını, hayata karşı duruşunu yaşanmışlıklarla anlatan Çeçen halkının diasporadaki edebiyat yazımına ilişkin özgün çalışmalardan bir tanesidir. Atilla DOĞAN Kafdav Yayıncılık

  • Hititler ve Işık Savaşçıları

    Hami ÖZDİL

    Antik Çağda Waynakhlar (Çeçen-İnguşlar) Sümer-Hurri-Hatti-Urartu-Luvi-Lukkalılar Büyük tufandan sonra sular çekilince, Nuh’un gemisi Cudi’ye mi, Ağrı dağına mı, yoksa dağların babası Kaf dağına mı demirledi bilinmez ama, Nuh’un çocukları dört bir yana dağılıp, suların işgal ettiği bereketli Hilale, Anadolu ve Mezopotamya topraklarına yerleşip çoğaldılar. Bu ise farklı coğrafyalarda farklı lehçelerle Waynakh (Çeçen-İnguş) dilini konuşan toplumları oluşturdu. Bunların kurdukları devletler, şehir devletleri, beylikler ortaya çıktı. Hz. Nuh’un ise bin yıla yakın yaşadığı Kuran’da zikredilir. Aslında Nuh ya da Noah, peygamberin gerçek adı olmayıp, kavme izafeten söylendiği kabul edilir. Bir tez olarak Nakh kavminin peygamberi olabileceğini söyleyebiliriz. Kur’an’ın Nuh kavmi ile ilgili ayetlerine baktığımızda, tufan ile kesintiye uğrayan bir Nakh kavminin varlığı söz konusudur. On binlerle ifade edebileceğimiz bir Nakh kavmi geçmişinden söz edebiliriz. Bu ise, köklü bir tarihin, başta Kafkasya, Anadolu, Mezopotamya, Levant olmak üzere geniş bir coğrafyada aranmasını gerektirir. Hami ÖZDİL KİTAPARASI YAYINLARI  

  • Avrusya: Bir Gazetecinin Çeçenistan ve Azerbaycan Notları

    Çetin AĞAŞE

    Gizli servislerin cirit attığı Avrasya coğrafyasında neler oluyor? Avrasya; kaderine terkedilmiş bu komşu ülkeler coğrafyası artık bir “Avrusya” mıdır? Ağaşe’nin Susurluk olayından bizi alıp götürdüğü yeni bilinmeyenler bunlar! Cehar Dudayev’in öldürülüşü, Ebulfeyz Elçibey’in düşüşü.. bir gazetecinin kaleminden kardeş coğrafyasının trajik öyküsü… ABD ve Rusya’nın Kafkaslar’da birlikte var olma mücadelesi, Azerbaycan petrolleri, Rusya’nın Avrasya üzerindeki aslan payı bu panoramik açıda bir araya geliyor… Ağaşe, ayrıca tarihe şahitlik edecek bir röportajla, yakın dönemin en garip devrik lideri Elçibey ile söyleşisine yer veriyor çalışmasında.   Çetin AĞAŞE  İyidost Yayınları

  • Şamil

    Osman Pamukoğlu

    Şamil, beyaz örtülü Kafkas Dağları’nda yaşadığı dönemde, dünyadaki beş büyük imparatorluktan birine sahip olan Ruslara karşı müthiş bir bağımsızlık ve özgürlük mücadelesi veren halk kahramanı ve lideridir… Rus Savaş Bakanı Çernişev, Şamil’in az bir kuvvetle Dağıstan’daki Rus birliklerinin çoğunu imha ettiğini imparatora anlattığında; Çar I. Nikola’nın dudaklarından istemeden şu sözler döküldü: “Hiçbir zaman mücadele etmememiz gereken bir adama karşı savaşa girdik!..” Osman Pamukoğlu İnkılap Kitabevi

YAZARLAR