Geleneksel Eşyalar


GELENEKSEL EL SANATLAR
Ev ve ev eşyaları
Çeçenler mutfak eşyalarını, neredeyse 19. yüzyılın sonuna kadar tahta, çömlek ve bakırdan yapmışlar. Halk ustaları, bunların üretiminde büyük bir mükemmellik ve başarılar elde etmişler.
Çanak çömlek çoğunlukla, değişik geometrik veya çiçek desenleriyle süslenirdi. Çeçen mutfak eşyaları genellikle çok geniş yapılır, şekli ise, kullanma alanına göre şekillenirdi. Mesela, dar boyunlu testide eritilmiş tereyağı saklanırdı. Geniş boyunlu testi ise, sütü depolamak ve fermente etmek için kullanılırdı. Su testisi bir çocuğun yumruğunun zorlukla girebileceği çok dar bir boyuna, büyük bir kulp ve geniş bir yuvarlak dibine sahipti. Bu şekli, testiyi omuza yükleyip uzak bir yerden, nehirden veya derin bir vadi dibinden taşımaya kolaylık sağlıyordu. Tahılları saklamak için kil toprağından özel bir şekle sahip kaplar yapılırdı. Yetenekli Çeçen çömlekçilerin ürünleri tüm Kafkasya’da büyük talep görüyordu.
Tahtadan yapılan mutfak eşyaları, yüksek dağlardan hızlı akan nehirleri tarafından harekete geçirilen torna tezgâhlarında yapılırdı. Bunun için, en dayanıklı ağaçları olan meşe ve akçaağaç kullanılırdı. Ahşaptan, mutfak gereçleri dışında da, fıçılar, tekerlek parmaklıkları, at arabası parçaları gibi çeşitli ev eşyaları da yapılırdı. Bebek beşikleri de ahşaptan yapılırdı. Üstelik beşik tasarımı, hem ev içinde hem de dışarıda kullanılabilecek şeklindeydi. Örneğin bir anne, tarlaya çalışmaya giderken beşiği sırtına bağlayarak, çocuğunu yanında götürebiliyordu. Kullanışlı şekil ve milli geleneklerine bağlılık gibi nedenlerinden dolayı olsa gerek, Çeçen kadınları bazı yerlerde hala bu tür beşikleri kullanmaktadırlar. Gerçi, ev kullanımında diğer bazı ahşap ürünler hala kullanılmaktadır. Tepsiler, kupalar, kaşıklar, yayıklar…
Leğen, kupa, fıçı, kazan gibi geleneksel bakır eşyaları da 19. yüzyıldan günümüze kadar geldi ve güncel hayatta hala kullanılmaktadır.

Ahşap, bakır ve çanak eşyaları yanı sıra Çeçen evleri, yün ve keçe ustaların yaptığı eserleri ile süslenirdi. Keçeden yapılan eşyalar yaşam için hayati önem taşırdı. Bu keçe eşyalar alta serilirdi, başka şeylerin onlarla üstleri örtülürdü, duvarlar süslenirdi, odaları yalıtmak için kullanılırdı.

Çeçen halıları genelde çok renkli desenlere ve mavi ve kırmızı saçaklara sahiptir.

Yamçı, hem kötü havalarda güvenilir bir giysi, hem de ihtiyaç halinde altına serilecek battaniye gibi kullanılan çok önemli bir eşyaydı. Yamçı üretimi ile çok zahmetli bir süreç olmasına rağmen, çoğunlukla kadınlar uğraşıyordu. Bu süreç 8 günden 1 aya kadar sürebiliyordu. Hafif, ince ve sıcak tutan Çeçen yamçıları tüm Kafkasya’da meşhurdu. Çeçenya, tüm Kuzey Kafkasya’da yamçının ana üreticisi konumundaydı.

“Çeçen kumaşı” da 19 yüzyılda oldukça meşhurdu. Üniformalar dahi ondan dikilirdi. Kumaş özel bir tezgâhta parçalar halinde yapıldı, daha sonra ılık su serperek uzun uzun yoğrulur, daha sonra bir “sedye” üzerinde yayılır ve orada kurutulurdu.

Çeçenya ovalarında kamış ve asmadan dokuma el sanatları gelişmişti. Paspas, mat ve sepetler yapılırdı.

Eski zamanlardan beri Çeçenler deri işleme ustaları olarak da ünlüdür. 19. yüzyılın sonunda Grozni’de bu sanat üzerine 6 el işi atölyesi bile vardı ve burada koyun derisinden ayakkabı, yatak örtüleri ve sıcak tutan kıyafetler yapılırdı.
Bilezik, boncuk, spiral yüzük, yüzük ve kolyeler gibi Çeçen takıları eski zamanlar bronzdan yapılıyordu. Daha sonra bronz süslemelerine gümüş eklendi. Mesela, dağlı kadınlarının kıyafetlerini süsleyen tamamen Çeçenlere özgü düğmeler. Bunlar, giysileri göğüsten bele kadar ilikleyen kama şeklinde plakalardı.
Günümüzde, ne yazık ki, bu ve daha nice el sanatları, ustalardan bu işi öğrenmek isteyen çıraklar olmadığı için olsa gerek, unutulmuş durumda. Ama, yine de, bazı Çeçen köylerinde bu işlerle uğraşan sanatçıları bulmak mümkün. Sayıları gitgide azalıyor olsa da…
Abubakar KHADZHIEV / 21.06.2021 / İSTANBUL

You may also like...

1 Response

  1. Tuncer ARI dedi ki:

    Grozni de Dünya Çeçen Kongresi yapılıyor bu konuda herhangi bir bilgi paylaşımında bulunulmadı.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir