İşin Aslı

Urartuların Çeçen olduğu veya olabileceği yönünde yazılı ve görsel basında yer alan haberler var. Bazı Çeçen dilbilimcileri Çeçen dili gramatiği ile ilgili yazdıkları kitabın ilk bölümlerinde tarihsel olarak kısa karşılaştırma yaptıklarına şahit oluruz. Bunların başında Khalidov ve Deşeriev gelir.

Türkiye de ise Van arkeolojik kazı çalışmalarında yer alan Kuşman konu edilerek haberler verilir. Ayrıca tarihçi İlber Ortaylı’da Kuşmanı referans vererek onun Çeçen olduğundan bahisle çeşitli platformlarda bunu dile getirir. Oysa Kuşman kendisinin Kürt olduğunu bilir ve söyler. Çeçen kökenli değildir ve Urartuların Çeçen dili ile bağı olduğu yönündeki bilgileri kazı çalışmalarında yer alan yabancı bir akademisyenin kendisine söylediğini ve Kuşmanın da bizzat kendisi bir röportajda beyan ettiğini biliyoruz. Gerçekten Kuşman Urartuca biliyor mu? Kuşman’ın Urartuca bilmesi mümkün değildir. Çünkü Urartu dili ile yazılı kayıtlar sınırlıdır ve ekserisi stel olup genel olarak tekrardan ibarettir. Yani bilinen kısmı Urartu dili üzerinde çalışma yapan akademisyenlerin tercümeleridir. Sadece bilinen kısmıyla bağ kurulabilir. Ama Hititçe böyle değildir ve oldukça fazla yazılı belge mevcuttur.

Çivi yazısını bilmek, Urartuca, Sümerce ya da Hititçe bilmek değildir. Çivi yazısı hece sistemi üzerinedir. Yani bir gürcü harflerini veya oldukça karmaşık yapıdaki Çin harflerini, yazısını bilmek o dili bilmek anlamına gelmez. Sadece yazısını biliyor olursunuz. Konuya uzak olanlar çivi yazısı ile okuma yapan birisini, Urartuca veya çivi yazılı antik bir dili biliyor sanmaktadır.

Çevirisi akademisyenlerce yapılmış yazılı belgeleri ifade etmesi ve Çeçen dili sözlüğü edinmek için İstanbulda sahaflarda dolaşması ilgisi, alakası olması yönünden Kuşman açısından takdir edilecek bir durum olduğunu kesin olarak belirtmek gerekir.
Bir dil ile benzerlik rastgele kurulamaz. Dilin gramatik yapısını çözümlemek, bilmek gerekir. Aksi taktirde bunun bir ilmi değeri olmaz. Urartu dili için şöyle bir avantaj vardır. Batılıların bu dil üzerinde fazla durmamaları ve ergatif bir dil kabul etmeleridir. Bu cümleyi şunun için kurmuş bulunuyorum; bu konularda kabul ya da redler siyasi bir zemin üzerinde cerayan etmektedir.

Böyle olmakla birlikte sosyal medyaya baktığınızda Urartu dilinin Ermeni kökenli veya Kürt kökenli olduğu üzerine makale ya da yazılar bulabilirsiniz. Hatta konu ile ilgili akademisyenlerin Ermeni olduklarına dair tezleri vardır. Ermenice ve Kürtçe Hint Avrupa dil ailesine mensup olmasına rağmen. Bu cümleye okuyucuların dikkat etmesi gerekir. Bunun anlamı birileri ne olmasını istiyorsa o olabilir. Hiç kuşkusuz Hitit ve Urartu dilinin ortak gramatik benzerlikleri vardır ve bunlar hiç gündeme getirilmez. Hatta öyleki Hititçeyle akraba Luvi dili Hiyoroglif yazısı ile yazılı kayıtları nedeniyle Hiyoroglif Luvicesi olarak ayrı bir temelde ele alınır. Bugün Hitit dili Hint-Avrupa dili kabul edilir ve nominatif-akuzatif temele dayandırılır.

Net örnekler ve gramatikal bilgilerle Hitit dilinin akuzatif olmadığını yeni kitabımda ortaya koydum. Hititologların bunu okumaları halinde bile görmezden gelecekleri gerçeği orta yerde durur. Çünkü bir sistem yerleştirilmiştir ve akademisyenler bu sistem üzerinden ekmek yer. Eğer dil Hititle benzer değilse bunu açıkça izhar ederler. Tıpkı Çerkezce olmadığı yönündeki akademik makale yazmaları ve kitaplarında yer vermeleri gibi. Ali Dinçol’un şu cümlesi Çerkezce olmadığını izhardır; “Tipolojik Yönden Kafkas dilleri ve bir kelimedeki ses benzerliğine dayanarak Çerkesçe ile (yas’ho “tanrı” = Hat. uashap/1;) yapılan karşılaştırma hiç bir sonuç vermemiştir. ”(Kaynak; Ali M. Dinçol-Eski Anandolu dillerine Giriş – İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ YAYINLARI No. 1583-İstanbul-1970-s.47”

Tabi gerçekler er ya da geç ortaya çıkar. Gerek Hitit gerekse Urartuca ile şu kadar yıldır ilgiliyim ve Hititoloji camiasının görüşlerimden haberi olduğunu biliyorum. Hiç değilse Çerkezce ile bir karşılaştırma yapılmıştır. Fakat Çeçence ile hiçbir şekilde karşılaştırma yapmak için bile hiçbir Hititologun kılının kıpırdamaması siz okuyucularıma da garip gelmelidir.
Urartuca konusunda ise bir kaç gramatik hususu Hitit dili ile karşılaştırmak isterim.

En temel konularda ismin halleri yönünden benzerlikleri vardır. Ancak Hititçenin özellikle yüklemden sonra şahıs zamiri alması ki bunu Hititologlar geniş ve şimdiki zaman olarak yorumlar. Nedeni ise Hint-Avrupa temeline oturtma telaşıdır ve buda çelişkiyi beraberinde getirmiştir. Bu çelişki kısmen kitabımda izah edilmiştir.

Urartu ve Hitit dili olarak okuyucunun değerlendirmesi için bir kaç karşılaştırmalı örnek vermek isterim;
Urartuca kavga=gunuşe olarak yer alırken Hitit dilinde çu(h)uuldar, Hitit kavgacı=harcalant (c=kiril harf “ц”, harcaland-bilindiği gibi harca-c Çeçen latin harfleri iledir. Türkçedeki c harfi değildir. Hem kavga etmek isteyen birine hem de yanlış anlamında kullanılır.).
Yine aynı düzlemde sont Hitit sözcüğü kızgın, öfkeli anlamı ile Çeçence ile örtüşüyor olmasının ötesinde aynı kategorideki sözcüklerin benzeşmesi benzerlik kurma yönünden önem arz eder.

Yine bir örnek daha vermek isterim; Urartu da “bu” işaret zamirinin “ini” olarak kayıtlandığını görürüz. Hitit dilinde ise bugünkü Çeçen dilinde olduğu gibi “ku” ve Çeçen dilinde de var olan ablaut dönüşümlerle “ka, ke” şeklinde kayıtları görülür.
Urartuda Fırtına tanrısı Teşub iken Hititte Dela Dacmiç, yani Da(r)cmiç. Darc bilindiği gibi bugünkü Çeçencede Fırtına anlamındadır.

Şunu net olarak altını çizmemiz gerekir; Çeçen dili sözcüğünden kastımız tüm diyalektlerdir ve bunun içinde İnguş ve Batsbi’de yer alır. Siyasi olarak Tuşları Gürcü kabul eden Gürcü dilbilimcisi vardır.
Ancak net olarak Waynax şemsiyesi altında Noxço olarak nitelendirilmesi gerekir. Waynaxların/Naxçoların kalbi ise Galançoj bölgesidir. Tarihsel olarak dil yönünden oldukça verimli bir bölge olarak görmemiz gerekir. İşte bu cümleden olmak üzere, gerek Urartu dilini, gerekse Hitit dilini incelerken bu tarihsel ve dilsel gerçeğin göz önünde bulundurulması gerekir.

HAMİ ÖZDİL

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

KÜTÜPHANE

  • Hattab’ın Anıları

    Samir bin Salih es-Süveylim

    Kafkasya cihadının meşhur komutanı Emir Hattab’ın Çeçenistan, Tacikistan ve Afganistan’daki tecrübelerinin yer aldığı bu kitap, cihad amelinin inceliklerini merak edenlere bir rehber niteliğinde… Samir bin Salih es-Süveylim Küresel Kitap

  • Şeyh Şamil ve Çeçenistan

    M. Halistin Kukul

    Bu kitapta Kafkasya’da XIX. yüzyılda ortaya çıkan müridizm hareketi, Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında Kafkasya’da yaşanan mücadele, Şeyh Şamil’in ortaya çıkışı ve mücadelesi anlatılmaktadır. M. Halistin Kukul Kültür Bakanlığı Yayınları

  • Türk Dış Siyasetinde Kuzey Kafkasya Siyasi Muhacereti (1920 – 1971)

    Arsen Avagyan

    Kuzey Kafkasya’nın batı bölgesinde yaşayan halkların (Yakın Doğu ülkelerinde genel olarak “Çerkes” adıyla anılan Şapsuğlar, Adigeler, Abhazlar, Ubıhlar ve diğerleri), büyük bir kesiminin, anavatan sınırları dışında yaşadıklarından dolayı Ermeniler, Yahudiler veya İrlandalılar gibi diaspora oluşturmuş halklardandır. Çerkesler, günümüzde yaklaşık 40 ülkeye dağılmış olmakla birlikte, en büyük grup Türkiye’de yaşamaktadır. Çerkes azınlığın Ortadoğu bölgesinde ilk ortaya çıkışı, esir ticaretiyle ilgilidir. Çerkes yöneticilerden meydana gelen “Burci” hanedanlığı tarafından oluşturulan Mısır Memlük devleti, Kuzey Kafkasya sınırları dışında bulunan özgün bir “Çerkes” devletine dönüşmüştü. Lakin Kuzey Kafkasya’dan kitlesel zorunlu göç, 60 yıldan uzun bir süre devam eden Kafkasya savaşından dağlıların yenik çıkmasından sonra, XIX. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir. Arsen Avagyan Belge Yayınları

  • Son Özgürlük Savaşı Çeçenya

    Hulusi Üstün

    Bu savaş, dünya tarihine insanlığın verdiği son özgürlük savaşı olarak geçecektir. Çünkü bundan sonra hiç kimse sadece ‘vatan’ bildiği toprak parçasında özgürce yaşamak için ölmeyecektir. Artık savaşların nedeni daha fazla konfor, daha fazla güç, daha fazla para, daha geniş piyasa, toplumsal cinnet ve başka birçok şey belki… Ama özgürlük değil. Bu kitap 20.yüzyılın sonu ve 21. yüzyılın ilk senelerinde Çeçenya’da verilen özgürlük savaşını konu eder. O savaşın isimsiz kahramanlarının hatırasına saygı ile ithaf olunur. Hulusi Üstün KAFKAS VAKFI YAYINLARI

  • Kafkasya’da Kunta Hacı

    Ziyaudin Makhaev

    Tarih içinde büyük devletlerin menfaatlerinin çakıştığı yer olan Kafkasya, her zaman uzun süren savaşlara sahne olmuştur. Coğrafî konumu ve etnik zenginliği sebebiyle düşmanlara karşı birleşemeyen Kafkasya halklarını, ilk defa 18. yüzyılda İslâm dininin çatısı altında toplayarak Birleşik Kafkasya mefhûmunu ortaya koyan Çeçenistanlı sûfî Şeyh Mansûr olmuştur. O zamandan beri Kafkasya halkları işgalci durumunda olan Rusya’ya karşı olağanüstü direniş gösterebilmiş ve kendi gücünü hep tasavvuftan almıştır. Elinizdeki eserde Kafkasya’daki tasavvûfî hareketlere kısaca değinildikten sonra özel olarak Kadirî tarikatının 19. yüzyılda o bölgede ortaya çıkması, yayılması ve günümüze kadar yaşadığı değişimler incelenmektedir. Bu çalışmanın asıl konusu ise Kadirî tarikatını temsil eden Kunta Hacı. Onun hayatı, görüşleri ve iki risalesinin yer aldığı bu çalışmada öncelikle Kunta Hacı’nın nesebi, silsilesi, onun ve ailesinin yaşadığı hâdiseler gibi, Sovyetler döneminin getirmiş olduğu zorluklar neticesinde meçhûl kalmış konular araştırılmıştır. Araştırma yaparken öncelikle Kunta Hacı’nın sözlerini ihtiva eden ve mürîdlerinin kaleme almış olduğu eserler incelenmiş; kişisel görüşmeler yapılmış, Kunta Hacı’nın yaşadığı döneme ait arşiv bilgileri, neşredilmiş araştırmalar ele alınmıştır. Daha sonra da Kafkasya’da Kadirîliğin ortaya çıkışı, gelişmesi ve Kafkas halklarının hayatlarında oynamış olduğu rol araştırılmış, Kunta Hacı ve Şeyh Şâmil’in görüşleri ve ilişkileri hakkında tesbitlerde bulunulmuştur. Kitabın son bülümünde ise Kunta Hacı’ya ait elimizdeki en iyi kaynak olan, onunla birlikte zindanda bulunmuş mürîdi Abdüsselâm Tutgirîyev’in kaleme almış olduğu Cevâbu’s-Sâilîn ve Hüccetü’l-Mürîdîn ve Ecvibetü’l-Üstâzi’l-Müfîz li Mesâili’l-Mürîdi’l-Müstafîz” adlı iki risale bulunmaktadır. Arapça kaleme alınmış olan bu iki risalenin matbu nüshası tercümeleriyle birlikte karşılıklı sayfalar halinde eserin sonunda yer almaktadır. Ziyaudin Makhaev Büyüyen Ay Yayınları

  • Çağımızın Gerçek Kahramanları Çeçenler

    Cemal ANADOL

    Büyük ve ünlü kahraman Gazi Muhammed geleceğin ünlü imamının vatanı olan Gimri avulunu müdafaa ederken, 1832’de şehit oldu. Ruslar’ın bu avula hücumu büyük kuvvetlerle icra edilmişti. Bütün dağ ve boğazlar cesetlerle dolu idi. Bizzat Gazi Muhammed’in bir kaç maiyet erkânı ile birlikte, müdafaa ettiği bir kulede, Gazi Muhammed ile birlikte, bütün müdafiler, süngüden geçerilmişti. Yalnız, Rus süngüsü ile duvara sıkıştırılmış olan genç ve cesur bir dağlı, bir kılıç hamlesiyle Rus askerini parçaladıktan sonra, göğsündeki süngüyü çıkarıp fırlattı ve cesetlerin üzerinden aşarak kule yanındaki uçuruma atladı. Bu hareketler, Rus askerleri gözü önünde cereyan etmişti. Rus askerlerine kumanda eden General Rozen, o zaman; “Bu küçük çocuk, zamanla Rusya’yı çok meşgul edecek” demişti. İşte bugün Çeçenistan’da şahlanan ve Cohar Dudagev’in şahsında sembolleşen o gencin asil rûhudur ki, bütün Çeçenistan’ı da, bütün Kafkasya’yı da Ruslar’a karşı “Cihad”a çağırmaktadır.   Cemal ANADOL Kamer Yayınları

  • Çeçen Cihadı ve Çağdaş Dünyanın Sorunları

    Zelimhan Yandarbiyev

    Nasıl bir savaş yapılıyor bugün Çeçenistan’da? Neden? Kim başlattı bu savaşı? Hangi nedenlerle? Ruslarla Çeçenler arasında mevcut olan sorunun başka çözüm yolu yok muydu? Çeçen İçkeriya Cumhuriyeti 2. Cumhurbaşkanı Zelimhan Yandarbiyev’in bu kitabı, yakın geçmişin analizini yaparak bu soruların ve ikinci Rus – Çeçen savaşının nasıl bitebileceğinin cevabını vermeye çalışıyor. Zelimhan Yandarbiyev Pakmedia Yayınları

  • My Cihad

    Aukai Collins

    Amerikalı bir mücahidin Üsame Bin Ladin’in eğitim kamplarından FBI ve CIA’li Kontra – Terörizme inanılmaz yolculuğunın gerçek öyküsü… Bu eser, hem hükümetler yıldırma siyaseti yaparken masumların terörist diye adlandırdıkları global çatışmaların, hem de kötü biçimde politize edilmiş bürokrasiler içinde kapana kısılmış iyi insanlarla dolu CIA ve FBI’in dikkat çeken yetersizliklerine dokunaklı ve detaylı bir kuş bakışıdır. Bu mücahidi tanıyor ve O’nu takdir ediyorum. O sadık bir Amerikalı, inançlı bir Müslüman ve gerçeklerin sözcüsü. – Robert David Steele – Casusların ve Açık Bir Dünyada Gizliliğin yazarı Sizi cihat yapanların iç dünyasına götüren önemli bir kitap. 9 / 11’in (11 Eylül Olaylarının) Amerikan Haber Alma Topluluğunu niye şaşkına çevirdiği üzerine rahatsız edici bir suçlama. İslamî cihadın az bilinen dünyasını anlamak istiyorsanız bu kitabı okuyun. Aukai Collins ARK KİTAPLARI

  • Putin’in Rusyası

    Anna POLİTKOVSKAYA

    Çeçenistan Savaşı, Moskova’daki tiyatro baskını, Beslan’daki okul katliamı ve benzeri trajedilerle beslenen otoriterizm, mafyatik kapitalizm, siyasal ve ahlâki çürüme, yoksulluk ve yalnızlaşma: işte, Sovyetler Birliği sonrasında Rusya’nın geldiği yer. Ve tüm bu süreci idare eden, bütün politikasını özgürlüğü bozmak ve özgürlük isteyenleri ezmek üstüne kuran, ülkenin zorba istihbarat servisinin yetiştirmesi, eski bir KGB yarbayı olan Putin. Bu, Vladimir Putin hakkında bir kitap değildir, ama Putin’in Batı’da göründüğü şekliyle bir portresini sunmaya da kalkışmaz. Ayrıca, bu kitapta Putin’in Rusyası’na asla pembe gözlüklerle bakılmaz. Gerçi Rusya’da herkes Putin’in davranışlarına ayak uyduruyor değildir. Batı bize hâlâ bu rolü biçmekten çok hoşlansa da bu ülkede köle olmak istemeyen, özgür olma hakkını kullanmak için çabalayan çok sayıda insan vardır. Fakat, Putin’in ülkenin her tarafında dilediği gibi at koşturmasının başlıca müsebbibinin, bu ülkede yaşayan insanların büyük çoğunluğunun kayıtsızlığı ve itaatkârlığı olduğuna da şüphe yoktur.   Anna POLİTKOVSKAYA Agora Kitaplığı

  • Kazaklar

    Lev Nikolayeviç Tolstoy

    Tolstoy’un yarı otobiyografik kitaplarından biri olan Kazaklar, bir aşk hikâyesi olduğu kadar, yazarın hayatı boyunca medeniyetle yaşayacağı gelgitli ilişkinin de öyküsü. Tolstoy’un 1852’de başladığı ama on yıl boyunca tamamlanamayan Kazaklar, genç ve zengin Olenin’in Moskova hayatından bıkarak Rus ordusuna yazılması ve Kafkaslar’da ücra bir köye gönderilmesiyle başlar. Burada Kazakların ve Çeçenlerin kaba kuvvetine hayran kalır, bir Kazakla sözlü olan Maryana adında bir kadına âşık olur. Tolstoy’un Kafkaslar’da yirmi bir yaşında genç bir asker olarak deneyimlerini hikâyeleştirdiği, Puşkin ve Rousseau gibi ustalarına bir selam niteliğinde olan bu roman, büyüleyici doğa tasvirlerini yazarın sade ama ihtişamlı diliyle birleştiriyor. “Kazaklar’da Tolstoy, şok etkisi yaratan zekâsını sergiliyor. Tolstoy’u okuduktan sonra Rus yazarlarının derin psikolojik yaklaşımından ders almamız, yazarlık yeteneklerimizi bu yönde geliştirmemiz gerektiğini hissediyorum.” Lev Nikolayeviç Tolstoy İletişim Yayıncılık

  • Bir Avuç Millet: Çeçenler

    Vedat Yenerer

    Çeçenistan deyince herkesin aklınma ilk gelen kan, kin ve gözyaşı olur. Ardından da Çeçen direnişçilerin kanlı eylemleri gelir. Bu eylemler her zaman medyada geniş yer bulup sansasyonel bir biçimde işlendiği için büyük yankı uyandırır. Örneğin Moskavadaki tiyatro baskını ya da Kuzey Osetyada çok sayıda çocuğun hayatını kaybettiği ilkokul baskını tartışmasız en kanlı terörist saldırılar arasına girmiştir. Vedat Yenerer Andaç Yayınları

YAZARLAR