ÇARDAK EKMEĞİ

1990 lı yıllarda Moskova’ya gittiğimde orada bulunan arkadaşım Ahmet ile birlikte bir Gürcü lokantasına yemeğe gittik. Ahmet siparişi verdi, çok uzun zaman bekledik, nihayet yemek geldi. Baktım, gelen yemek bizim Çardak’ta çocukluğumuzdan bu yana annelerimizin yapageldiği benim de çok sevdiğim ‘Kortol çu yüllün Bepig’. Ahmete dedim ki, yahu bu bizim öz yemeğimiz hem de çok severek yeriz. Orada anladım ki bizim dedelerimiz Çeçenya’dan gelirken getirdikleri birtakım yemek ve başka kültürlerini daha iyi muhafaza etmişiz. Oradaki Sibirya sürgünü ve diğer sebeplerle bizim yaşattığımız bazı gelenekler orada kaybolmuş. Orada yaşatılan birtakım gelenekler de bizde kaybolmuş.

Çocukluğumuzda Çardak’ta her birkaç evde bir fırın olurdu. Kadınlar bu fırınlarda kendi ekmeklerini yaparlardı. Dışarıdan ekmek satın alınmazdı. Bu fırınlar sürekli çalışmadığı için ekmek yapmak için fırının belli bir sıcaklığa gelmiş olması gerekirdi. Bir fırını birisi ısıtarak ekmek yapmaya başlayınca mahalledeki kadınlar sıraya girerdi. Herkes ekmeğini pişirecek kadar odununu ve ‘güü’(ekmek teknesi)ni alarak fırına giderdi. Bazen geceleri geç zamana sıra gelirdi. Lojistik için çocuklar da anneleri ile birlikte fırına giderlerdi. Çocukların gönlü olsun diye anneleri onlara, ‘hookum’(küçük ekmek) ya da ‘ho’dotturug’ (yumurtalı pide) yaparlardı. Normal ekmeğin dışında yağ ile birlikte baskılanarak yapılan ‘hiin bepig’ yapılırdı. Bu ekmek yağ ile yoğrulup yapıldığı için uzun zaman bozulmaz. Ayrıca tereyağı ile hamuru birlikte yoğurarak yapılan ‘Dettin Bepig’ (yağlı ekmek) yapılırdı. Ayrıca ‘kortol yüllün bepig’ (patatesli ekmek) ile ‘birim çu büllün bepig’ (birim-Çeçen peyniri-li ekmek) ve yukarıda andığımız ‘ho’ dotturug’ (yumurtalı pide) yaparlardı. Annemin de ‘güü’ sünün bir köşesinde her zaman bir parça hamur maya olarak dururdu. Lazım olduğunda onu katarak hamur yoğururdu.

Bazı kalabalık ailelerde hemen her gün ya da gün aşırı bir tekne ekmek yapılırdı. Tekne dolusu hamuru fırına götürürken ve pişmiş ekmekleri getirirken gençler yardım ederdi. Fırın sahibine pişirme bedeli olarak bir ekmek bırakılırdı. Fırından eve dönerken yolda karşılaşılan komşulara ekmek ikram edilirdi. Fırından ekmeklerin gelmesini evdekiler sabırsızlıkla beklerlerdi. Sonbaharda değirmene gitmeden önce mısırlar da çuvallar ile fırına getirilir, fırına sürülüp çekilmek suretiyle kavurup yakmadan mısırların nemi alınırdı. Böylece mısır unu daha lezzetli olurdu.

Ticari olarak dışarıya ekmek satan fırınlar da vardı. Daha önceleri Nanaş Amca’nın fırını vardı. Daha sonraları Cennet ve Hurma teyzelerin fırınları vardı. Buralarda sürekli ekmek satılırdı. Cennet teyzenin ekmekleri bembeyaz olurdu. Annemlerin ve diğer teyzelerin yaptığı ekmekler ise tam buğday ekmeği idi, öyle beyaz olmazdı. Cennet teyzenin ekmeği bize daha lezzetli gelirdi. Bu fırınlardan çevre köylerden birçok insan gelerek ekmek satın alırlardı.

Artık daha önceleri mahalle aralarında olan ev fırınları eski aktivitelerini kaybetti. O kültür sanki kayboldu. Ama Çardak’taki ekmek fırınları çevrede güzel isim de yaparak bu geleneği sürdürüyorlar. Yukarıda isimlerini saydığımız ekmekleri fedakâr hanım fırıncılarımız halen yapmak sureti ile aynı zamanda çok önemli bir kültür hizmeti de sunuyorlar. Yılllardır evlerde ve sonra fırınlarda pişirilen bu ekmeklerimizin ünü artık tüm ülkede yayılmış durumda.  Yakın ilçelerden sonra farklı şehirlerden gelen talepler neticesinde, önce Göksun ve Kahramanmaraş’ta Çardak Ekmeği olarak bilinir hale gelmiştir. Yerel birçok televizyon kanalında yayınlanmasıyla da özel bir muameleyi hak edecek şekilde tanınmaktadır.

Biz de bu ekmekleri (bepig) talep ederken orijinal isimleri ile talep edelim ve geleneğinin yaşatılmasına yardımcı olalım. Çardak’lı hanımların bin bir zahmetle sürdürdüğü bu geleneği ve dedelerimizin Kafkasya’dan beri getirdikleri bu ekmek türlerini yaşatmak ve bunun kalıcı hale gelmesi ve bilinirliğinin tescili için gerekli kurumlarla görüşülerek coğrafi işaret işlemi yapılması gerekmektedir. Bu geleneksel ekmeklerimizin isimlerini de yozlaştırıp bozulmasına müsaade etmeyelim. Japon yemeğini orijinal adı ile talep ediyorlar. Her yemeğin orijinal adı ve saygınlığı var. Bu ekmeklerimizin de; 1- Hiin Bepig, 2- Dettin Bepig, 3- Kortol çu yüllün bepig, 4- Biirim çu büllün bepig 5- Bepig 6- Ho’ dotturug olarak coğrafi işaretle tescili için gerekli girişimlerin yapılması halinde hem taklitlerinden korunmasına yardımcı olacak, hem de ÇARDAK EKMEĞİ hak ettiği yeri alacaktır. Bu konuda Çardak Kültür Derneği olarak üzerimize düşeni yapmaya hazırız.

YAZAR

Abdurrahman ÖZDİL

You may also like...

1 Response

  1. nurullah güney dedi ki:
    16 Nisan 2025, 00:30

    Çok güzel bir yazı kaleme alınmış,teşekkür ediyoruz başkanımıza, deprem sonrası uzun süre güzel kültürümüzü yansıtan Çeçen ekmeğinin özlemi gerçekten yaşadık, geçen yaz Çardağa tatile gittiğimizde deprem sonrası ilk fırını Levent Yıldır faaliyete geçirdi ve ilk ekmekleri biz aldık ve orada sırada bekleyenlerin mutluluğu ve çok içten teşekkürlerine şahit oldum bende çok minnettarım kendisine, sağolsun varolsun.
    Yazıyı okuyunca aklıma geldi, babam hep anlatırdı komşumuz minire özbay teyzegil in avluda fırın varmış o yakılınca mahalledeki kadınlar orada toplanır ekmeklerini sırasıyla yaparlarmış Babamgilde aksam herkes ekmeğini yapıp gidince ekmek teknesi alıp orada ekmeklerini yaparmışlar. O fırını bende hatırlıyorum sanırım avlunun sol ortaca yerinde üstü açık , yerden çok yüksek değildi.

    Yanıtla

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

KÜTÜPHANE

  • Kazaklar

    Lev Nikolayeviç Tolstoy

    Tolstoy’un yarı otobiyografik kitaplarından biri olan Kazaklar, bir aşk hikâyesi olduğu kadar, yazarın hayatı boyunca medeniyetle yaşayacağı gelgitli ilişkinin de öyküsü. Tolstoy’un 1852’de başladığı ama on yıl boyunca tamamlanamayan Kazaklar, genç ve zengin Olenin’in Moskova hayatından bıkarak Rus ordusuna yazılması ve Kafkaslar’da ücra bir köye gönderilmesiyle başlar. Burada Kazakların ve Çeçenlerin kaba kuvvetine hayran kalır, bir Kazakla sözlü olan Maryana adında bir kadına âşık olur. Tolstoy’un Kafkaslar’da yirmi bir yaşında genç bir asker olarak deneyimlerini hikâyeleştirdiği, Puşkin ve Rousseau gibi ustalarına bir selam niteliğinde olan bu roman, büyüleyici doğa tasvirlerini yazarın sade ama ihtişamlı diliyle birleştiriyor. “Kazaklar’da Tolstoy, şok etkisi yaratan zekâsını sergiliyor. Tolstoy’u okuduktan sonra Rus yazarlarının derin psikolojik yaklaşımından ders almamız, yazarlık yeteneklerimizi bu yönde geliştirmemiz gerektiğini hissediyorum.” Lev Nikolayeviç Tolstoy İletişim Yayıncılık

  • Hacı Murat

    Lev Nikolayeviç Tolstoy

    Tolstoy’un ölümünden bir sene sonra basılan son romanı Hacı Murat, hem savaş ve siyasetin doğası hem de iki farklı kültür ve dünya arasına sıkışıp kalmak hakkında bir hikâye. Tolstoy, gerçek olaylardan esinlenerek yazdığı bu romanda, Rus İmparatorluğu’na karşı kanının son damlasına kadar kahramanca savaşmış Çeçen isyancı Hacı Murat’ın hikâyesini anlatır. Çeçen lideri Şeyh Şamil’e anlaşmazlığa düştükten sonra Rusların tarafına geçen Murat, çok geçmeden her iki tarafın da güvenini kaybetti€ini fark eder. Ruslar tarafIndan önce sıcak bir karşılama görse de, hemen sonras›nda casus olduğu ?üphesiyle hapse atılır. Karısı ve oğlunun Çeçenlerin eline düştüğünü öğrendiğindeyse, her şeyi göze alarak ailesini kurtarmak üzere yollara dü?er. Ortak bir amaç için sava?an iki adamı karşı karşıya getiren bu mücadele dolu hikâye, yüzyıllar öncesinden bugüne uzanan siyasi sorunların doğasına da ışık tutuyor. “Tolstoy olmasaydı, edebiyat, çobanı olmayan bir sürü, içinden çıkılamaz bir kördüğüm olurdu.” Lev Nikolayeviç Tolstoy İletişim Yayıncılık

  • Türk Dış Siyasetinde Kuzey Kafkasya Siyasi Muhacereti (1920 – 1971)

    Arsen Avagyan

    Kuzey Kafkasya’nın batı bölgesinde yaşayan halkların (Yakın Doğu ülkelerinde genel olarak “Çerkes” adıyla anılan Şapsuğlar, Adigeler, Abhazlar, Ubıhlar ve diğerleri), büyük bir kesiminin, anavatan sınırları dışında yaşadıklarından dolayı Ermeniler, Yahudiler veya İrlandalılar gibi diaspora oluşturmuş halklardandır. Çerkesler, günümüzde yaklaşık 40 ülkeye dağılmış olmakla birlikte, en büyük grup Türkiye’de yaşamaktadır. Çerkes azınlığın Ortadoğu bölgesinde ilk ortaya çıkışı, esir ticaretiyle ilgilidir. Çerkes yöneticilerden meydana gelen “Burci” hanedanlığı tarafından oluşturulan Mısır Memlük devleti, Kuzey Kafkasya sınırları dışında bulunan özgün bir “Çerkes” devletine dönüşmüştü. Lakin Kuzey Kafkasya’dan kitlesel zorunlu göç, 60 yıldan uzun bir süre devam eden Kafkasya savaşından dağlıların yenik çıkmasından sonra, XIX. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir. Arsen Avagyan Belge Yayınları

  • Almanak Çeçen Fenomeni: Gücün Hukukuna Karşı Hukukun Gücü

    DINA-PRESS

    Bu sayıda Rus hükümeti belgeleri ve Rus kaynaklarından bazı diğer materyaller yayımlanmaktadır. Bunlar açıkça ve inandırıcı bir biçimde, Rusya’da ne yazık ki hala uygar insanlığın içinde bulunduğu “HUKUKUN GÜCÜ” çağına yerini bırakmayan eski “GÜÇ HUKUKU” döneminin üstün olduğunu kanıtlamaktadır.   DINA-PRESS Uluslararası Çeçen Hab. Ajansı

  • Kafkasya’da Kunta Hacı

    Ziyaudin Makhaev

    Tarih içinde büyük devletlerin menfaatlerinin çakıştığı yer olan Kafkasya, her zaman uzun süren savaşlara sahne olmuştur. Coğrafî konumu ve etnik zenginliği sebebiyle düşmanlara karşı birleşemeyen Kafkasya halklarını, ilk defa 18. yüzyılda İslâm dininin çatısı altında toplayarak Birleşik Kafkasya mefhûmunu ortaya koyan Çeçenistanlı sûfî Şeyh Mansûr olmuştur. O zamandan beri Kafkasya halkları işgalci durumunda olan Rusya’ya karşı olağanüstü direniş gösterebilmiş ve kendi gücünü hep tasavvuftan almıştır. Elinizdeki eserde Kafkasya’daki tasavvûfî hareketlere kısaca değinildikten sonra özel olarak Kadirî tarikatının 19. yüzyılda o bölgede ortaya çıkması, yayılması ve günümüze kadar yaşadığı değişimler incelenmektedir. Bu çalışmanın asıl konusu ise Kadirî tarikatını temsil eden Kunta Hacı. Onun hayatı, görüşleri ve iki risalesinin yer aldığı bu çalışmada öncelikle Kunta Hacı’nın nesebi, silsilesi, onun ve ailesinin yaşadığı hâdiseler gibi, Sovyetler döneminin getirmiş olduğu zorluklar neticesinde meçhûl kalmış konular araştırılmıştır. Araştırma yaparken öncelikle Kunta Hacı’nın sözlerini ihtiva eden ve mürîdlerinin kaleme almış olduğu eserler incelenmiş; kişisel görüşmeler yapılmış, Kunta Hacı’nın yaşadığı döneme ait arşiv bilgileri, neşredilmiş araştırmalar ele alınmıştır. Daha sonra da Kafkasya’da Kadirîliğin ortaya çıkışı, gelişmesi ve Kafkas halklarının hayatlarında oynamış olduğu rol araştırılmış, Kunta Hacı ve Şeyh Şâmil’in görüşleri ve ilişkileri hakkında tesbitlerde bulunulmuştur. Kitabın son bülümünde ise Kunta Hacı’ya ait elimizdeki en iyi kaynak olan, onunla birlikte zindanda bulunmuş mürîdi Abdüsselâm Tutgirîyev’in kaleme almış olduğu Cevâbu’s-Sâilîn ve Hüccetü’l-Mürîdîn ve Ecvibetü’l-Üstâzi’l-Müfîz li Mesâili’l-Mürîdi’l-Müstafîz” adlı iki risale bulunmaktadır. Arapça kaleme alınmış olan bu iki risalenin matbu nüshası tercümeleriyle birlikte karşılıklı sayfalar halinde eserin sonunda yer almaktadır. Ziyaudin Makhaev Büyüyen Ay Yayınları

  • Tarihi, Sosyo-Kültürel Yapısı Ve Siyasal Yönleriyle Çeçenler

    Arş. Gör. Seçil Öraz Beşikçi Burcu Gül Doç. Dr. Pınar Fedakar Doç. Dr. Vefa Kurban Dr. Öğr. Üyesi Rabia Uçkun Mehmet Nuri Kureş Nur Çümen

    Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerin çok uzun ve derin bir geçmişi vardır. İlişkileri etkileyen faktörler dönem dönem değişse de bu iki ülke arasındaki ilişkiler tarih boyunca hiçbir zaman dostluk ve güven çerçevesine oturamamıştır. Bu durumu doğuran ana faktör ise ülkelerin stratejik konumları ve bulundukları coğrafyadan kaynaklanan çıkar çatışmalarıdır. Bilindiği üzere, bir yandan Rusya’nın yer aldığı geniş coğrafya ve bu coğrafyayı besleyen zengin doğal kaynaklar diğer yandan Türkiye’nin jeopolitiğinin getirdiği coğrafi avantajlar bu iki ülkeyi her zaman güçlü ve önemli kılarken aynı zamanda birbirlerine rakip hale getirmiştir. Bu rekabetin ve de coğrafi yakınlığın getirisi olarak tarih boyunca Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkileri etkileyen pek çok mesele olmuştur, bunlardan birisi de Çeçen meselesidir. Çeçenler, SSCB’nin çöküşüyle 1991’de bağımsızlık mücadelesini başlatmış ve ardından Ruslar ile iki kez karşı karşıya gelmiştir. Süreç, Çeçenlerin sindirilmesi ile neticelenmiştir. Bu çalışmada, Çeçenler öncelikle sosyo-kültürel yapıları ile anlatılmakta olup, daha sonra ise bölgede gelişen siyasi gerilimler ve neticesinde yaşanan sıcak çatışmalar bağlamında ele alınmıştır. Doç. Dr. Vefa Kurban Doç. Dr. Pınar Fedakar Dr. Öğr. Üyesi Rabia Uçkun Arş. Gör. Seçil Öraz Beşikçi Mehmet Nuri Kureş Nur Çümen Burcu Gül İksad Yayinevi

  • Kafkas Rus Çatışması

    Wassan- Giray CABAĞI

    Wassan- Giray CABAĞI Flash Ajans

  • Ahmet Hacı Kadırov Camii Çeçenistan’ın Kalbi

    Meçet - Stroy

    Kitapta sözü edilen caminin yapılış serüvenini anlatıyor inşaat sektöründeki firma -Meçet-Stroy- ve taşeronları. Tabii ona teşekkür, buna da teşekkür faslı da var. Orada iş yapmaya ilişkin bazı verilere ulaşılabilir bu kitapla. First Business Dergisinin “Zirvedekiler 2008” ödülü Avrasya’da yılın Mimari Projesi Meçet – Stroy

  • Hitit & Çeçen Dili Gramatikal Benzerliği Ve Hitit Literatürünün Akuzatiflik Sorunu

    Hami ÖZDİL

    Bu kitap Hitit ve Çeçen dilinin Gramatik karşılaştırmasını yapar ve benzerlikleri ortaya koyar. Sözcük benzerlikleri her iki dil bakımından morfoloji benzerliğini destekler. Hitit dilinin çözülmesi Bedrich Horozny ile anılır. Horozni’nin “Ekmeği yiyeceksin, suyu içeceksin” çevirisiyle tarihe geçmesine vesile olan o meşhur “NİNDA-an ezza-teni watarra eku-teni” şeklinde transkript edilen cümlesi, Hititlere ve Hititçeye ilgi duyanların kulağında çınlayan bir cümle olarak kalır. Bu cümle aynı zamanda gramatik bir yorumu da beraberinde getirir. NINDA-ekmek sözcüğünden sonra gelen -an eki akuzatif olarak değerlendirilir. Bu yorumla Nominatif-Akuzatif dil tespiti, Hititçenin Hint-Avrupa dil ailesine dahil edilmesine yol vermiştir. Yüzyılı aşkın geçen zaman içinde bu kabulün perçinlenmesi için oldukça fazla çalışma yapılmış, üniversitelerde Hititoloji bölümleri açılmış tezler, kitaplar yazılmıştır. Ne var ki aynı cümlede yer alan “watar-ra- su” sözcüğü gibi Hitit kayıtlarında yığınla -n eki almayan akuzatif değerlendirilen sözcükler gülümsemeye devam etmişlerdir. İşte bu kitap Hitit literatürünün bazı çelişkileri ile birlikte akauzatiflik kosunu sorgular. Bunun aslında başından beri sorgulanması gereken bir konu olduğu muhakkaktır. Nötr sözcükler bazı Hint-Avrupa dillerinde vardır cümlesi kurulabilir ise de Hitit kayıtlarında yer alan -an ekli yapıların karmaşıklığı bunun izahı için yeterli olmadığı hususu bu kitapta Çeçen dilinin morfolojisiyle açıklanmaya çalışılacaktır. Gerçekten Hitit dilinde akuzatiflik var mıdır sorusunun cevabının etkileri olacaktır. Hami ÖZDİL

  • Dünü ve Bugünü ile Kafkasya Özgürlük Mücadelesi

    Cafer BARLAS

    Uzun yıllardan beri Kafkasya’da artan Rus gücünü küp atmak için işgale uğramış bir ülkede Müslümanca yaşanamayacağı prensibinden hareketle organize bir güç halinde ayağa kalkan İmam Mansur’un başlattığı Gazavat 1783’ten 1859’a kadar devam etmiştir. Kafkaslılar bu ölüm kalım savaşında “din vatan özgürlük”ü asla birbirinden ayrı düşünmemişlerdir. Kafkasya bu üç değerin birlikteliği ile ancak onurluca ve insanca yaşanacağına inanmışların yurdudur. İmam Mansur, İmam Gazi Muhammed ve İmam Hamzat’ın imametlerinden sonra Gazavat İmam Şamil Döneminde tam çeyrek asır sürmüş ve İmam Şamil dönemi önceki dönemlerin aksaklıklarını gidererek verdiği mücadelede bir örneklik teşkil etmiştir. Orjinal Avarca yayınları da içeren zengin kaynakçaya dayanan bu eser Kafkasya coğrafyasını mitolojik özelliklerini, tarihlerini, özelliklede İslami direniş ve kıyamı başlatan İmamların sırasıyla hayat hikayeleri ile onların mücadele ve savaşlarından kesitleri okurların dikkatlerine sunuyor.   Cafer BARLAS İnsan Yayınları

  • Hititler ve Işık Savaşçıları

    Hami ÖZDİL

    Antik Çağda Waynakhlar (Çeçen-İnguşlar) Sümer-Hurri-Hatti-Urartu-Luvi-Lukkalılar Büyük tufandan sonra sular çekilince, Nuh’un gemisi Cudi’ye mi, Ağrı dağına mı, yoksa dağların babası Kaf dağına mı demirledi bilinmez ama, Nuh’un çocukları dört bir yana dağılıp, suların işgal ettiği bereketli Hilale, Anadolu ve Mezopotamya topraklarına yerleşip çoğaldılar. Bu ise farklı coğrafyalarda farklı lehçelerle Waynakh (Çeçen-İnguş) dilini konuşan toplumları oluşturdu. Bunların kurdukları devletler, şehir devletleri, beylikler ortaya çıktı. Hz. Nuh’un ise bin yıla yakın yaşadığı Kuran’da zikredilir. Aslında Nuh ya da Noah, peygamberin gerçek adı olmayıp, kavme izafeten söylendiği kabul edilir. Bir tez olarak Nakh kavminin peygamberi olabileceğini söyleyebiliriz. Kur’an’ın Nuh kavmi ile ilgili ayetlerine baktığımızda, tufan ile kesintiye uğrayan bir Nakh kavminin varlığı söz konusudur. On binlerle ifade edebileceğimiz bir Nakh kavmi geçmişinden söz edebiliriz. Bu ise, köklü bir tarihin, başta Kafkasya, Anadolu, Mezopotamya, Levant olmak üzere geniş bir coğrafyada aranmasını gerektirir. Hami ÖZDİL KİTAPARASI YAYINLARI  

YAZARLAR