Çardaklı Şahin

ÇEÇEN ŞAHİN (ŞAHİNBEY)  (?—4 ŞUBAT 1920)

Öncelikle Çardak’lı bu şehitle ilgili olarak öğrenebildiklerimi sizlerle ve ilgisi olanlarla paylaşmanın mutluluğu ve heyecanını yaşıyorum. Hikâyesini duyduğum ilk andan itibaren sürekli bir merak ve heyecan yaşadım.  Şehidimize Allah’tan rahmet diliyorum  .  “Allah yolunda öldürülenlere ‘ölüler’ demeyin. aksine onlar diridirler ancak siz fark edemiyorsunuz.” (bakara, 2/154)

Bundan yaklaşık 5 yıl öncesi babamı (Hilmi ALTUNBAY)  Kahramanmaraş’ta  bir ziyaret esnasında bana  Şahinbi (Şahin bey) isimli bir şehidin Çardak’tan Kahramanmaraş’a  Fransız İşgalinden  Kurtuluşu esnasında geldiğini ve kendisisinde  mezarını  uzun zaman önce bir Çardaklı arkadaşı( (Rahmetli Mıktad Bolat) ile birlikte ziyaret ettiklerini anlatmıştı.Kendisine  Gaziantep’in Kurtuluşunda ismi geçen Şahinbey’den   bahsettiğini söyledim fakat  babam bana akrabalarının Çardak’ta yaşadıklarını ve  soy isimleri  Mert olduğunu ,Çardak’tan Nazım ve Kazım MERT  amcaların da Şahinbey’in  kardeşi olan İsmail MERT’in çocukları olduğunu söyledi.

Bu işte bir karışıklık olabileceği ihtimali içerisinde bir şeyler öğrenmeye çalıştım. Nereden başlamalıydım. Öncelikle Gaziantep’in Kurtuluşun da büyük kahramanlıklar gösteren Şahinbey  hakkında bilgi edinmeye   çalıştım.  Onun hayatı ve yaptığı kahramanlıklar ile ilgili bilgilere ulaşmak hiçte zor olmadı çünkü adını taşıyan bir ilçe ve okul bulunmaktaydı.

            ANTEPLİ ŞAHİNBEY  (1877–.28 MART 1920)

          Asıl adı Mehmet Sait olan Şahinbey Gaziantep’in Bostancı Mahallesi’nde 1877’de doğmuştur. Babası Abdullah Efendi, Annesi Ayyuş Hanımdır. 1899’da Zeynep hanımla evlenen Şahinbey aynı yıl Yemene er olarak gitmiş ve Yemen cephesinde kahramanlıkları üzerine Başçavuş olmuştur.

            1908’de Antep’e dönmüştür. Eşi Zeynep’ten 1909 yılında Mehmet Hayri ve 1910 yılında Mehmet Sait adlarında iki oğlu olmuştur. (Bunlardan Mehmet Sait küçük yaşta ölmüş, Mehmet Hayri 11 yaşında gönüllü olarak savaşa katılmış ve çatışmalarda yer almıştır. Mehmet Hayri’nin bir oğlu bir kızı olmuştur. Oğlu Şehit Şahin 1980’de ölmüş, kızı Nezihe Şehit Şahin’de İstanbul’da yaşamaktadır. )

 1911’de Trablusgarp Savaşları’na gönüllü olarak katılmıştır. Balkan Savaşları’nda, Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale, Romanya, Filistin cephelerinde savaşmıştır. 1917 Ekim’inde ise Sina Cephesinde görev almış ve rütbesi teğmenliğe yükselmiştir. Kahramanlığından dolayı Şahin ismini almıştır

 Fransızlara karşı büyük kahramanlık gösteren Şahin Bey 28 Mart 1920 tarihinde şehit olmuştur.

 Adına pek çok türkü, şiir yazılmıştır. Şahinbey İsimli İlçe bulunmaktadır ayrıca Düztepe semtindeki lise de Şehit Şahin Lisesi adını taşımaktadır.

Görüldüğü üzere Antepli Şahinbey ile ilgili birçok bilgi ve belgeye birçok kitap ve kaynaklarda ve internet üzerinden ulaşmak mümkündür. Kendisi Antep savunmasında büyük kahramanlıklar göstermiş ve28 Mart 1920 de şehit olmuştur.

 

 

Çardaklı şehidin bilgilerine gelince:   Esas adı  Şahinbey ‘dir.  1864 Yılında Kafkasya’dan, Çardağa göç ederek gelen Çeçen muhacir bir ailenin en büyük oğludur  Ana adı Züde, baba adı Şeyh’tir.  1880- 1890 yılları arasında doğduğu düşünülmektedir. Kurulduğu tarihten, Kaza teşkilatının kurulduğu 1917  yılına Elbistan Kaza’sına bağlı olan   Çardak    Köyünde doğmuştur. Kardeşleri en büyükleri kendi  olmak üzere , Cihanbi  ,Hacıbi  ,İsmail MERT ‘tir.

2009 yazında yine kendisi de  hemşerimiz olan  Emekli Bakanlık Başmüfettişi Mahmut Özdil Bey ile ilgili bir sohbet sırasında  Çardaklı Şahinbey   isimli  şehitten bahsettiğim zaman kendisinin bu şehitten haberdar olduğunu Rahmetli babası Hacı Murat ÖZDİL’in( d.1882–ö.1944) de Şahinbey ile aynı  grupla Kahramanmaraş’ın işgali zamanında Harbe katılmak için Çardak’tan Maraş’a  gittiğini  Harbe  katıldığını  ve Evliye Efendi’nin  komutasındaki Çetede bulunduğunu  4 Şubat 1920 yılında TAŞHAN’daki çatışmada  Evliye Efendi  ve  Şahinbi’nin( Çardaklı Şahinbey) şehit olduğu  çatışmada bulunduğunu  anlattı. Kendisinin de  ayrıca Aslan Bey’i sağlığında Kahramanmaraş’ta ziyaret ettiklerini de anlatmıştır.

Çardak’tan başka kimlerin gitmiş olduğuna dair bir bilgisi olup olmadığını sorduğumda’’ Aslında birçok kişinin gittiğini duymuştum ama isimlerini bilmiyorum zaman geçti yaşlılarımızdan maalesef zamanında daha iyi bilgiler öğrenemedik,  bunu yapamadık  dedi. Şu anda  isim olarak Şahap KUTBAY’ın(d.1897–1983ö.  İstiklal Savaşı’na  ve I. Dünya savaşına katılmış.   Yemen ‘de 9 yıl bulunmuş. Savaşa fiilen katılanlara verilen kırmızı şeritli   İstiklal Madalyası almıştır.) da  Maraş Harbine   katıldığını duymuştum dedi.  Babam Hacı Murat ÖZDİL ile Şahap KUTBAY’in da Yüzbaşı Yörük Selim Bey ile Harbe katıldıklarını biliyorum. dedi

Bundan 97 yıl önce yaşanmış bu olayı bilmek ve öğrenmek bir görev olduğu gibi sadece bununla da kalmadan bu kişiyi tanıtmakta gerekliydi.  Bu kadar uzun süre ismi ve hakkındaki yaşananlar bilinmiyordu ve sürekli Antepli Şahinbey  ile karıştırılıyordu. Bunda iki şehidinde aynı yıl hatta aylarda isimlerinin kahramanlıklarıyla geçmiş olması etkili olmuştur. Bu konuda maalesef kendi en yakınları bile zamanın şartları ve yokluk gibi nedenlerin etkili olduğunu söylemişlerdir. Ayrıca  Şahanbi (Şahinbey)i tanıyanlar görenlerden kimse artık hayatta değildir. Kardeşleri (3 erkek kardeşi), ve tek  kız çocuğu  da hayatta değildir.

Tabi ki şehidin yakınları konuyu;   işgal edilmiş  vatana karşı bir görevi yerine getirmek bir vefa borcu, bir görev olarak düşünmektedirler. Sonucunda da şehitlik mertebesini tecelli olmasıyla izah edilmiştir. Zaten o şehit en güzel mertebeye yükselmiştir  denmektedir. Tabi ki bunlara katılmamak  mümkün değil.

Ancak 20 -30 yıl değil 90  yıl geçmiştir. Geç de olsa bu kişiyi tanıtmak, hatırlamak, hatırlatmak önceliği olmadan hepimizin sorumluluğu ve görevi hatta bir vefa borcudur. Çünkü o Çardak’dan Kahramanmaraş’ın Fransız işgalinden kurtulması için gönüllü olarak gittiğini söylenen 200 kişiden ismi hatırda tutulması gereken bir şehittir.

Fakat doğum tarihi kesin olarak olarak bilinememekle birlikte 4 Şubat 1920 de  ,4 yaşında bir kız evladı olan Şahinbi’nin şehit olduğunda 20 ile 25 yaşları civarında olduğu düşünülmektedir.

 

İşgal ve Savaşın başlaması

Birinci Dünya Harbi’nin sonlarına doğru müttefiklerin yenilmesi üzerine, Osmanlı İmparatorluğu 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesini imzalanmış ve bu antlaşmaya göre, Anadolu’nun birçok yeri gibi Kahramanmaraş’da işgal edilmiştir. Maraş, önce İngilizler tarafından 23 Şubat 1919 da  işgal edilmiş  daha sonra  29 Ekim 1919 da  Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Sivas Heyet-i Temsiliyesi, o zamanlar da merkez karar organı durumundadır. Sivas Heyet-i Temsiliyesi, savaş için Yüzbaşı Yüzbaşı Yörük Selim Bey(Kurtoğlu Salim Bey) ile üsteğmen Kılıç Ali Bey’i görevlendirdi.

Yapılan görev dağılımına göre Kılıç Ali Bey Pazarcık halkını teşkilatlandıracak. Yüzbaşı Yörük Selim Bey ‘de Göksun’da teşkilatlanacaktı. Ayrıca bunlar, gerektiğinde Maraş içindeki muharebelere katılacaklardı. Bu kapsamda Yüzbaşı Yörük Selim Çardak’a gelmiş ve sala verdirerek ilan yaptırmıştır.  Çardaklı Şahinbey(Şahanbi), Yüzbaşı Yörük Selim Bey’e katılarak Maraş’a gelmiştir. Harbin on ikinci günü olan 2 şubat 1920’de Göksun’dan gelen Yüzbaşı Yörük Selim Bey kumandasında bulunan, 80 süvari ve 120 piyadeden oluşan kuvvetler  Kahramanaraş’a  gelmiş ve savaşa  katılmıştır.

Yörük Selim Bey: Kahramanmaraş’ın Fransız işgalinden kurtulması için Sivas Heyeti Temsiliye tarafından görevlendirilmiş ve Göksun ‘da işgale karşı teşkilatlanmış çeteleri organize ederek 2 Şubat 1920 de Maraş harbine katılmıştır.  1882 İnebolu doğumludur. 1905 te subay olarak mezun olmuştur. Balkan savaşlarına katılmıştır.  1921 yılında şehit olmuş naaşı Kahramanmaraş Şeyh Adil Mezarlığındaki şehitlik abidesine konmuştur.

Çardaklı Şahanbi (Şahinbey)’in kardeşi İsmail Mert’in oğlu Kazım Mert 2008 yılı Şubat ayındaki görüşmemizde –‘’ Yörük Selim isminde bir yüzbaşı  Çardak’a  Maraş Harbine gönüllü  toplamak  için gelmiş; o yüzbaşı geldiğinde sela verilmiş, tellallarla ilanlar yapılmış ve amcam Şahanbi  (Şahinbey)  Yüzbaşı Yörük Selim’e  katılarak  onunla gitmiş. Çok cesur ve gözü pek biriymiş. O yüzbaşıyla beraber Çardak üstünden Kısık’tan dört beş günde Kahramanmaraş’a gitmişler . Daha sonra Evliya Efendi’nin çetesine katılmış ve şehit olmuş. Şehit olduğunda defin edilirken yanında bulunan yeşil mendilini yüzüne kapatmışlar. O mendilden rahmetli babasının bahsettiğini ve bunları ondan duyup dinlediğini” anlattı.(Muhtemeldir ki Çardak’tan 27-28-29 Ocak  1920 günlerinden birisinde  ayrılmışlardır.2 Şubat 1920 tarihinde Maraş’a ulaşarak savaşa dahil olmuşlardır.. Kazım Mert 2008)

2 Şubat 1920 günü Yörük Selim, Göksun ve çevresinden topladığı seksen süvari ve 120 piyade ile Maraş’a gelerek, savaşa katılmıştır.

Şahinbey(Şahanbi,)  bu grupla beraber 2 Şubat’ta Maraş’a gelmiştir. ve Evliya Efendi’nin(Şehit Evliya) çetesine katılmıştır.  4 Şubat 1920 tarihinde yani iki gün sonra şehit olmuştur.  4 Şubat Çarşamba günü Evliya Efendi bütün kuvvetleriyle Taşhan’a yüklenmişlerdir. Burada sıkıştırılan düşman kuvvetleri beyaz bayrak açıp teslim olacaklarını söylemişler ve Evliya Efendi’yi kapıya istemişler Evliya Efendi kapıya yaklaşır yaklaşmaz bu askerler arasında bulunan Ermeniler, derhal ateşe başlayarak Evliya Efendi, Çeçen Şahin (Şahinbey) ve Hafız Ökkeş’i şehit etmişlerdir. 4 Şubat 1920 Çarşamba günü Evliya Efendi ,Çeçen Şahin ve Hafız Ökkeş’in cenazeleri Acemli Camii bahçesine defnedilmiştir.

Acemli Cami (Şehit Evliya Camiye) gittiğimde ve babamın da uzun zaman önce ziyaret ettiği mezarı ziyaret etmek istedim. 4 Şubat 1920 Çarşamba günü Evliya Efendi, Çeçen Şahin ( Çardaklı Şahinbey) ve Hafız Ökkeş’in cenazeleri Acemli Camii bahçesine defnedildiği cami avlusunda mezarlık veya mezar taşı göremedim. Aradan 90 yıl geçmişti. Tüm şehitleri tekrardan rahmetle anıyorum.

(Acemli Cami ziyareti)

1937 yılında Şeyh Adil Mezarlığı açılmış ve Şehitlerin naaşlar oraya nakledilmiştir. Şehit Evliya Efendi’nin naaşı, Şeyh Adil Mezarlığındaki  Şehitlik Abidesine 1937 yılında nakledilmiştir. Fakat Çeçen Şahin (Şahinbey)’in naaşı 1937 yılında, Şeyh Adil Mezarlığa  nakledilmemiştir. Babamın “1980li yıllardı, mezar yerini ziyaret etmiştik ” sözü onun naaşının nakil edilmediği bilgisini doğrulamaktadır.

(Kahraman Şehrin Milli Mücadele Kahramanları kitabından)

Adı ; Şahinbi(Şahinbey)

Soyadı; Mert( bu günkü sülale soyadı)

Kardeşleri:1-Hacıbi(Hacıbey) MERT  ,Cihanbi(Cihanbey) MERT -İsmail MERT

Doğum tarihi: kesin bilinmiyor? 1890–1895?

Baba Adı: ŞEYH

Ana Adı; Züde (Hatın)

Karısının ismi: Gastane( Ğıstam)

Çocukları: Sekinet GÜVEN  (1916–1978) TEK EVLADIDIR. Mezarı Sivas Yukarı Tekke Mezarlığındadır. Şehit kızı olduğundan dolayı maaş almıştır.

Doğum yeri: Çardak

Ölüm Tarihi: 4 Şubat 1920 Taşhan, Kahramanmaraş

Defin yeri: Acemli (Şehit Evliya)  Cami Avlusu

 

Dedesi, Çardaklı Şahinbey(Şahinbi,Çeçen  Şahin)   ile  Annesi Sekinet GÜVEN hakkında 2007 ve 2008 yılında aralıklarla telefonla görüşerek de olsa  bilgiler veren Kayseri de ikamet eden, Zeki GÜVEN amcaya teşekkürü bir borç biliyorum. Mıktad BOLAT amcaya Cenabı Allah’tan rahmet diliyorum. Bana amcasını anlatan Kazım MERT ve katkılarından dolayı Mahmut  ÖZDİL amcaya  ayrıca ;  bana  bu şehitten   ilk kez  bahseden babam , Hilmi ALTUNBAY‘a  teşekkür ediyorum.

 

 

 

Emin ALTUNBAY

                                                                                               2011 –OCAK-MAYIS 2020

 

       KAYNAK:

1- 10/Ca/1305 (Hicrî) Dosya No:1480 Gömlek No:14 Fon Kodu: DH.MKT.  

Elbistan dahilinde Çerkes ve Rumeli muhacirlerinin iskanıyla kurulan oniki köyün Sayacak, Kamışcık, Çardak, Korkmaz, Deveboynu, Kargabükü, Poskoflu, Kuşyaka, Tepebaşı, Taykendi, Böğet ve Yazıkilise olarak adlandırılması

 

GÖRÜŞÜLELEN KİŞİLER

 1-Zeki GÜVEN  ile dedesi Şahinbey ile ilgili yapılan görüşme

2- Kazım MERT ile   amcası Şahanbi hakkında yapılan görüşme notları.

3-Mahmut  ÖZDİL ile yapılan görüşme

4-Hilmi  ALTUNBAY ile yapılan görüşme

5-Necmettin KIŞLAK ile yapılan görüşme