Şahap Kutbay(1897–1983)

Bu yazıyla  sizlere bahsetmeye çalışacağım kişi benim de hatırladığım Çardak’ta yaşamış ve Çeçen Şahap Efendi olarak bahsi geçen Rahmetli Şahap KUTBAY’dır. Yılını tam olarak öğrenemediğimiz bir dönemde Çardak’ta muhtarlıkta yapmıştır. I. Dünya Savaşına ve İstiklal Harbi’ne de katılmış Şahap efendi İstiklal Madalyası sahibidir.

Çeçenlerin Kafkasya’dan göçlerinden sonra  Osmanlı devletinin en sıkıntılı ve zor yıllarında Sultan Abdulhamit ‘in (1876-1909) padişah olduğu yıllarda doğmuştur. Çocukluk ve gençlik  yılları Osmanlı devletinin kudretli dönemlerinin sona erdiği artık parçalanma ve yıkılma dönemlerini yaşadığı, sürekli ve birbirini takip eden savaşlarla (Trablusgarp, Balkan, I.Dünya Savaşı, İstiklal Harbi) geçen Osmanlı Devletinin sona erdiği yeni bir Cumhuriyetin doğduğu yıllardır.

Tarık Cemal KUTLU’nun Milis Mülazım Mirza Bey isimli makalesinde ’ Çeçenlerin, Osmanlı Devleti’ne 28 Mayıs 1865 — 16 Ağustos 1865 tarihleriarasında geldiklerinden bahsetmekte ayrıca; aynı makalede Çardağa ilk gelenler hakkında da bilgiler vermektedir.

‘’Bugün, Göksun ilçesinin 35 km. doğusunda bulunan ve Çardak adı verilen köyü Äqqi boyundan Gına Xhäzhi (Hacı Mes’ud), Yalxuo boyundan XuxaMazhid, Dagazh ve Thaxa ((Yalhuolardan Huha Mecit, Dagac ve T’aha) kardeşler, Bjavluolardan Ghoymarza ve Alxaz (B’avluo, Ğoymirza, Alhaz), Bienuolardan Muocha (Muotsa veya Musa Kahya), Gendarganulardan Murtaza Ali Oğlu Musa, Hacı Abdurrahman, Ka ve Gerixan adlı zatlar kurmuştur’’ (Tarık Cemal KUTLU). (Bu ifade; Çardağın kuruluşunda bulunan ve en geniş nüfusa sahip olan engino taybından çeçen aileler yani Güney, özbay, Erdoğan, Denge, Yıldır soyisimli olanlar sayılmasa da tarihi bir ifadedir.)

Diyerek bahsettiği kişiler arasında olan Gendarganulardan Murtaza Ali oğlu Musa, Şahap KUTBAY’ın dedesidir. Bu arada şunu belirtmek gerekiyor ki, Şahap KUTBAY’da, Tarık Cemal KUTLU’nun anne tarafından dedesidir.

Şahap KUTBAY Çeçelerin Gendargınoy boyundandır. Babasının ismi Aziz’dir. Babasının doğum tarihi ve ölüm tarihi bilinmemektedir. Ancak; Şahap dedenin 1929 tarihli kurs belgesinde Müteveffa Aziz oğlu Şahap Efendi yazmaktadır. Buradan da babasının 1929 yılında hayatta olmadığına işaret edildiği anlaşılmaktadır. Şahap KUTBAY 1897 doğumludur, yani 1865 yılında göç olduğu düşünülürse, göçten 30 yıl sonra doğmuştur. Dedesi Musa göç ederek gelmiş yani Çeçenistan doğumludur. Bu  arada Musa’nın İsa isminde kardeşi olduğunu Çardağa kardeşiyle beraber geldiğini söylemeliyiz. Kardeşi İsa’da, ALTUNBAY ailesinin  büyüğüdür. Kısaca Çardak’ta Musa KUTBAY soy ismi olan ailenin İsa’da ALTUNBAY soy ismi olan ailenin büyükleridirler ve kardeştirler. Şahap Dede’nin Anne adı Adı Buse, Baba Adı Aziz’dir. Hanımı Selime KUTBAY 1905 Göksun Düğünyurdu doğumlu ve Kuşhadır (asetin). Şahap KUTBAY’ın kardeşleri, Vahap, Said isimlerinde iki erkek, Cadu ve Meyle isimlerine iki kız olmak üzere toplam dörtkardeşi vardır. Erkek kardeşleri Vahap ile Said evlenmemişlerdir. Çocukları Kevser, Naime, Günel (D.1935),Gülten, Sultan, Ayten, kızları, Enver(1946-2008), Hayrettin(1934-1995), Selahattin (D.1928) ise erkek evlatlarıdır.

Şahap efendi, yılı tam olarak bilinmemekle birlikte  Çardak’ta Muhtarlıkta yapmıştır. Kendisi I. Dünya Savaşına katılmış ve Yemen Cephesinde bulunmuştur. Ayrıca (İstiklal Harbi) Kurtuluş Savaşında da asker toplayıcı olarak bulunduğu ve Maraş Harbine Asker toplayıcı olarak gittiği Kahramanmaraş’ın Kurtuluşu’nda Göksun’da Afşin’de hatta Konya’ya görevli olarak gittiği söylenmektedir. Kurtuluş Savaşı’nda cephede veya cephe gerisinde kahramanlık ve fedakârlık gösterenlere verilen Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası almıştır.

Çardaklı (Çeçen Şahin) Şahinbi, Milis Mülazım (Sivil Teğmen) Mirza Bey , (Hacı Mesud)  Gin Hacı oğlu İbrahim GENEL, Hacı Murat ÖZDİL ve kardeşi Mecit ÖZDİL. Lokman ALTUNBAY(1909-1986)‘ın ağabeyleri Nuri ve Umğa. (Ağabeylerini çocukluğunda hatırladığını, ağabeylerinin savaşa gittiklerini ve geri dönmediklerini anlatmıştır). Ayrıca aynı süleleden İrize (Rıza ) Oğlu Ömer’de savaşa gidip dönmeyenlerdendir. İrize (Rıza) Oğlu Ömer, Ebubekir ALTUNBAY(ö.1955)’ın kardeşidir, Feride, Behice  ATAY kardeşlerin amcalarıdır.

İsimlerini tam olarak bilemediğimiz bunların dışında da harbe katılan ve geri dönmeyen çeçenlerin olduğu anlatılmaktadır. Çardak’tan I. Dünya ve İstiklal Harbine gi,den ve dönmeyen çeçenlerin kimler olduğu öğrenilmeye çalışılmalıdır. Bu konuda detaylı daha kapsamlı bir çalışma yapılabilir.

 

Emin ALTUNBAY

OCAK 2011

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

KÜTÜPHANE

  • Geçmişten Günümüze Çeçenler

    Ergünoz AKÇORA

    Ergünoz AKÇORA Turan Yayınları

  • Şeyh Şamil ve Çeçenistan

    M. Halistin Kukul

    Bu kitapta Kafkasya’da XIX. yüzyılda ortaya çıkan müridizm hareketi, Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında Kafkasya’da yaşanan mücadele, Şeyh Şamil’in ortaya çıkışı ve mücadelesi anlatılmaktadır. M. Halistin Kukul Kültür Bakanlığı Yayınları

  • Son Özgürlük Savaşı Çeçenya

    Hulusi Üstün

    Bu savaş, dünya tarihine insanlığın verdiği son özgürlük savaşı olarak geçecektir. Çünkü bundan sonra hiç kimse sadece ‘vatan’ bildiği toprak parçasında özgürce yaşamak için ölmeyecektir. Artık savaşların nedeni daha fazla konfor, daha fazla güç, daha fazla para, daha geniş piyasa, toplumsal cinnet ve başka birçok şey belki… Ama özgürlük değil. Bu kitap 20.yüzyılın sonu ve 21. yüzyılın ilk senelerinde Çeçenya’da verilen özgürlük savaşını konu eder. O savaşın isimsiz kahramanlarının hatırasına saygı ile ithaf olunur. Hulusi Üstün KAFKAS VAKFI YAYINLARI

  • Çeçenistan Dosyası

    Prof. Dr. Anıl Çeçen

    Bu kitapta, bağımsızlığa giden yoldaki, ulusal kurtuluş savaşının aşama aşama izlediği gelişme süreci ve Çeçenistan’ın bağımsızlığını haklı kılan bütün belgeler birarada okuyucuların dikkatine sunulmaktadır. Mafya, terör ve şeirat suçlamalarının ve kara çalmalarının ötesinde, bir küçük ulusun varolma mücadelesi ve bağımsız yaşama kavgası ile ilgili ayrıntılar, ilk kez bu kitapla Türk kamuoyuna açıklanmaktadır. Tarihten gelen rus emperyalizminin soykırım ve katliamlarının bir an önce durdurulabilmesi için uluslar arası hukuk ve evrensel insan hakları doğrultusunda uygar dünyanın Çeçenistan olayına bir an önce müdahale etmesi gerektiği bu kitap ilk bir kez daha kanıtlanmaktad   Prof. Dr. Anıl Çeçen YENİ ZAMANLAR SAHAF

  • Rus Çeçen İlişkileri Bağlamında Çatışma ve İşbirliği Dinamikleri

    Beyza Gülin Güney

    Kafkasya denilince, elli kadar yerli halk ve bir o kadar dil konuşan etnik grubun bir arada bulunduğu ve tartışmalı sınırlarıyla sürekli olarak çatışmanın hüküm sürdüğü bir bölgeyi tasvir etmekteyiz. Kafkasya denilen bölge günümüzde kuzey ve güney olarak ayrılmaktadır. Güney ya da Transkafkasya deyince; üç bağımsız devlet olan Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan akla gelmektedir. Kuzey Kafkasya denilince de, Rusya Federasyonu’nun hâkimiyetindeki Kafkasya anlaşılmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde bu bölgeye, bölgesel ve küresel aktörlerin dâhil olmasıyla güç mücadeleleri artmış ve çatışmalar daha da tırmanmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen ardından yeni şekillenen Rus coğrafyasında çeşitli çatışmalar yaşanmıştır. Bunlar arasında uzun yıllar süren ve bölgeye verdiği tahribat açısından en yıkıcı olan çatışma Çeçenistan’da meydana gelmiştir. Diğer özerk cumhuriyetler SSCB sonrası Rusya Federasyonu içerisinde çatışmaya evrilmeyen başarılı bir entegrasyon süreci yaşarken, Çeçenistan’da bu süreç ayrılıkçı hareket sonrası savaşa dönüşmüştür. Rus Ordusu, Rusya Federasyonu içerisindeki Çeçenistan topraklarına 1994 yılından 1999 yılına kadar askeri müdahalelerde bulunmuştur. Bu çalışmada da köklerini tarihten almış Çeçen-Rus çatışması bağlamında, Kuzey Kafkas coğrafyasındaki etnik sorunların ve çatışmaların zamanla bu bölgeyi içinden çıkılamaz bir hale getirmekte olduğu ve tarihin tekerrürü sonucu aynı çatışma sarmalına kısa sürede dönüldüğü görülmektedir. Bölgede sürekli devam eden çatışma ortamı, bölgesel ve küresel aktörlerin çatışmaları tırmandıran politikalarıyla sürece dâhil olmaları kalıcı bir çözüm üretilmesini ve bir barış ortamı doğmasını imkânsız kılmakta ve sürekli bir çatışma ortamına zemin hazırlamaktadır.   Beyza Gülin Güney Cinius

  • İmam Şamil’in Gazavatı

    Tarik Cemal KUTLU

    Hacı Murad’ın İmamın saflarına geçmesi ile Ruslar büyük bir darbe almış oluyordu. General Klugenav onu geri kazanabilmek için büyük çaba gösterdiyse de, muvaffak olamadı. Bunun üzerine güç yoluyla Hacı Murad’ı dize getirmek için 2000 kişilik bir kuvvetle onun üzerine yürüdü. Mücahid kuvvetleri bu sayının üçte biri kadar olmalarına karşılık büyük bir mukavemet gösterdiler. İmparatorluk topçu kuvvetleri komutanı Bakunin’in de öldüğü bu harekât Rus yenilgisi ile sonuçlandı. Hacı Murad yaralanırken, babasıyla iki kardeşi şehid düştü. 1841 Yılının Temmuzunda General Golovin raporlarında şunları yazıyordu: ‘Şimdiye kadar Kafkasya’da Şamil kadar tehlikeli ve kuvvetli bir düşmanla karşılaşmamış bulunuyoruz. Gelişen olayların etkisiyle Şamil’in hareketi, Muhammed’in(sav) dünyanın dörtte üçünü sarstığı zamanki gibi dini ve askeri bir yapı kazanmıştır.’ Tarik Cemal KUTLU GÖZDE KİTAPLAR

  • Kafkas Tarihi

    Mahmut Bİ

    Tarihçi Mahmut Bi’nin uzun zamandan beri üzerinde çalıştığı “Kafkas Tarihi” ile ilgili çalışmasının giriş ve iki bölümden oluşan birinci kitabı Selenge Yayınevi tarafından 2007 yılında İstanbul’da yayınlanmıştır. Kafkas Tarihi iki kitaptan oluşmaktadır. 2007 yılında yayınlanan birinci kitap yeniden gözden geçirilerek, iki bölümden oluşan ikinci kitap ile birlikte yeniden Berikan Yayınevi tarafından yayınlanmaktadır.Günümüzde küresel düzeyde giderek önem kazanan ancak, hala bazı kurumlar tarafından “Terra Incognita” (Bilinmezler Ülkesi) olarak değerlendirilen Kafkasya Bölgesi, aslında insan varlığının 400 bin yıl önce ortaya çıktığı dünyanın en önemli bölgelerinden biridir. Kafkasya’nın Tarih boyunca devam eden önemli konumu günümüzde daha daöne çıkmıştır. Öncelikle, Hazar ve Orta Asya Petrollerinin batı dünyasına ulaşması noktasında Kafkasya yine bir geçiş kapısı olarak karşımıza çıkmaktadır. Eskiden kavimlere köprü görevi yapan Kafkasya, günümüzde ve gelecekte petrole, doğal gaza köprü görevi yapacaktır. Doğal kaynakların ve ticaret yollarının geçme kapısı olarak Kafkasya yeniden gündeme gelmiştir.   Mahmut Bİ Berikan Yayınları

  • Sadece Çocuklar Masum

    Öner Özkan

    Rusya ne anlaşılması, ne de anlatılması kolay bir ülke. Sürprizlerle dolu, çok büyük bir ülke. Rusya halkı, SSCB’ nin dağılmasından sonra öyle şeyler yaşadı ki, bir dönem geldi ve “düzenin sağlanması, demokrasiden daha önemli” demeye başladı. SSCB’ den kalan ve geçmişte devlete ait olan servetin, tesislerin, doğal kaynakların yeni sahiplerinin belirlenmesi gerekiyordu. Bu süreç, halk için çok üzücü oldu. Bu kitapta, Rusya’ nın, dünyanın en kanlı terör eylemlerinin yapıldığı bir ülke haline nasıl geldiğini göreceksiniz. 1999 yılında birdenbire ortaya çıkan Putin’ in nasıl yükseldiğini, geçmişine ait olan sırlarını ve tüm bunların ülkedeki iktidar mücadeleleri içerisinde nasıl bir yer kapsadığını bulacaksınız. Romanlarda, filmlerde, fantastik öykülerde karşılaştığınız olaylara, Rusya’ da gerçek hayatın tam içerisinde rastlayabilirsiniz. Ve birçoğuna, dünyanın bir başka köşesinde rastlamak mümkün değildir. Kitapta anlatılan ve gerçeğin ta kendisi olan gerçeküstü olaylar sizi çok şaşırtacak. Öner Özkan  ÜMİT YAYINCILIK

  • Kafkasya Gerçeği

    Dr. Ufuk Tavkul

    Kafkasya, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında uzanan yüksek sıradağların ve bu dağların üzerinde ve eteklerinde yer alan Abhazya, Adigey, Kabardey, Karaçay-Malkar, Osetya, Çeçen-Inguş ve Dağıstan ülkelerinin genel adıdır. Çeşitli Türk ve Hint-Avrupa kavimlerinin yanı sıra, Kafkasya’nın etnik ve sosyo-kültürel yapısının oluşumunda ve şekillenmesinde Yunan-Roma-Bizans medeniyetleri ile Ön Asya medeniyetleri de etkili olmuşlardır. Dışarıdan gelen bütün bu unsurlar Kafkasya’nın yerli kavimlerinin etnik ve kültürel yapıları ile birleşerek ortaya yeni bir sosyo-kültür kalıbı çıkarmıştır.Kafkasya halkları etnik yönden birbirleri ile karışırlarken, kültürel yönden de benzer yapılar oluşturmaya başlamışlardır. Kafkasya halklarının geleneksel hukuk sistemlerinde ve aile yapılarında da feodal ilişkilerin ve sosyal tabakalaşmanın derin izlerine rastlamak mümkündür. Kafkasya halklarının mitolojik eski inançlarında ve dinlerinde çok tanrılı inanç sisteminin etkisi görülmektedir. Ancak bütün Kafkasya halklarının eski dinî inançları üzerinde 6. yüzyıldan itibaren bölgede yayılmaya başlayan Hıristiyanlık etkili olmuştur. Bir süre sonra Hıristiyanlık inancı Kafkas halklarının eski çok tanrılı inançları arasında eriyerek semavî din olma özelliğini kaybetmiştir. 8.-19. yüzyıllar arasında Kafkasya halklarının büyük bölümü İslâmiyeti kabul etmiştir.Abhaz-Abazin, Adige, Karaçay-Malkar, Oset, Çeçen-İnguş, Lezgi, Avar, Kumuk, Lak, Dargı halklarından oluşan Kafkasya halkları, etnik ve sosyo-kültürel yönden yüzlerce yıllık bir süreç sonunda karışıp bütünleşerek, bugün akraba milliyetler haline gelmişlerdir. Bu bakımdan onları ırk ya da etnik köken kriterlerine göre sınıflandırmak ve farklı milletler olarak değerlendirmek bilimsel açıdan doğru değildir. Kafkasya halkları ancak dil gruplarına göre birbirlerinden ayrılarak sınıflandırılabilir. Dr. Ufuk Tavkul SELENGE YAYINLARI

  • Yemin İki Ateş Arasinda Bir Çeçen Doktor

    Hasan BAYEV

    ′′Çeçenistan′ da savaş devam ediyor. Her gün siviller ölüyor Kurtulanların çoğunun ise muhtemel hiçbir zaman iyileşmeyecek bedensel ve ruhsal rahatsızlıkları oluyor. Benim ülkem tıbbi açıdan bir afet bölgesi ve oraya dönmeden içim rahat etmeyecek; fakat biliyorum ki eve dönemem. Çeçen özgürlük savaşçılarını tedavi ettiğim için Kremlin beni terörist ilan etti. Aşırı Milliyetçiler ise yaralı Rus askerlerini tedavi ettiğim için beni vatan hainliğiyle suçluyor.′′ Hiçbir yabancı gözlemci, günümüzde bir çeçen bir Çeçen olmanın ne demek olduğu hakkında tam bir fikir veremez. Bunu ancak o halkın içinden, savaşı tüm vahşetiyle günbegün yaşamış biri yapabilir. İşte kendi hayatını tehlikeye atma pahasına Hipokrat Yemini′ne bağlılığından asla taviz vermeyen Çeçen cerrah Hasan Bayev, bize Çeçenistan′ın gerçek yüzünü anlatıyor. On yıl içinde toplarında iki acımasız savaş yaşayan, savaşan tarafların saldığı inanılmaz vahşetin arasında sıkışan insanlar ve iki tarafın savaşçıları da dahil, tüm bu insanlara yardım etmek için her an ölümle burun buruna, yokluk içinde çırpınan bir Çeçen cerrahın soluk soluğa okuyacağınız anıları…   Hasan BAYEV Literatür Yayıncılık

YAZARLAR